تداوم تحقیقات بر روی سیاره کربنی ناشناخته

به گزارش نصر، وقتی صحبت از تلاش و کوشش در راستای تحقق اهداف به میان می‌آید، سمت و سو های مختلفی در افکار اغلب مردم مبنی بر لزوم وجود قدرتی خارجی، واسطه ها و داشتن موقعیت های خاص مالی ایجاد می شود و تحقق این امر را تنها در حضور آن ها میسر می دانند، در حالیکه بسیاری از افراد موفق زمان و تلاش بی وقفه را هزینه موفقیت خود کرده اند و در راستای اهدافشان در برهه ای از زمان چشمشان را بر روی برخی از موقعیت های موقتی بسته اند تا به آنچه می خواهند برسند.

طی سال های اخیر صحبت ها و نظرهای آرمانی بسیاری در خصوص موفق بودن و دستیابی به آرزو‌ها مطرح شده اما نکته کلیدی و نهفته در موفقیت تلاشی منسجم و عدم تاثیرپذیری از نظرهای مایوس کننده است، این روشی است که بسیاری از جوانان موفق کشورمان به کار گرفته اند و با برنامه ریزی دقیق و بلند مدت اکنون موفقیت های خود را در سطح جهانی عیان می کنند.

آذربایجان، این سرزمین همیشه سبز نیز در طول تاریخ جوانانی را پرورش داده است که در مقاطع و عرصه های مختلف بین المللی افتخار آفرین بوده و در کنار ثبت آثار ارزشمندشان در حوزه های آکادمیک نام آذربایجان را نیز همچون گلی سرخ در گوشه تابلویی از جهان به ثبت رسانده اند.

طی هفته گذشته در سایت و صفحه رسمی آژانس خبری، تحلیلی نصر نیوز ویدئوای مبنی بر معرفی"فرهنگ نبیی"  دانشمند و محققی تبریزی در دانشگاه کمبریج انگلستان منتشر شد که تحقیقات او بر روی نمونه ای از شهاب سنگ های مورد برخورد در صحرای سودان، خبر از وجود سیاره ای ناشناخته در منظومه شمسی اولیه داد که در سالیان بسیار دور متلاشی شده و آثار باقی مانده آن در شهاب سنگ های به زمین رسیده مشاهده شده است.

تحقیقات فوق طی سال ۹۷ توسط "فرهنگ نبیی" و همکاران او در قالب مقاله ای در نشریه برجسته بین المللی Nature بخش communication به چاپ رسیده است که در عرصه و تحقیقات جهانی مرتبط با علوم زمین و سیارات تحولی بزرگ ایجاد کرد.

گفتنی است، خبرنگار نصر جهت آشنایی بیشتر با تحقیقات این دانشمند جوان تبریزی و کسب اطلاعات در خصوص آخرین مراحل این تحقیق   با «فرهنگ نبیی» ارتباط برقرار کرده و به گفت و گو پرداخت که در ادامه به شرح آن می پردازیم.

«فرهنگ نبیی» دانشمند و محقق جوان تبریزی در گفت و گو با خبرنگار نصر با اشاره به اینکه به وسیله میکروسکوپ الکترونی ساختار کریستالی یک ماده به راحتی قابل مشاهده است و تحقیقات او با استفاده از این روش آغاز شده و ادامه دارد، افزود: در لابراتواری که در آن مشغول به فعالیت هستم از  میکروسکوپ الکترونی عبوری برای دیدن موادی با سایز پایین‌تر از اتم یا پیکومتر استفاده می‌کنیم. این دستگاه آخرین فناوری‌ای است که بشر توانسته است بسازد تا به جای نور از الکترون‌ها برای دیدن مواد استفاده کند. الکترون‌ها در این دستگاه پراش پیدا می‌کنند و نه تنها می‌توان مواد بسیار ریز را با کمک آن دید، بلکه می‌توان ساختارهای ریز اتم حتی چینش آنها را هم مشاهده کرد. در نتیجه به‌راحتی ساختار کریستالی یک ماده قابل مشاهده است. در بخش طیف‌سنجی این دستگاه باید بدانید که الکترون‌ها با اتم‌های ماده نیز اندرکنش (Interaction) دارند و همین امر موجب ایجاد سیگنال‌هایی می‌شود که با کمک این سیگنال‌ها بتوان از مواد طیف‌سنجی و ترکیب شیمیایی و ساختار الکترونی مواد را مشاهده کرد.
او در ادامه با اشاره به اینکه تحقیقات اش با بررسی شهاب سنگی از خانواده یورلیت آغاز شد، اظهار داشت: این شهاب‌سنگ، نوع خاصی با نام «یورلیت»  است و حدود 10 سال پیش دانشمندان ناسا توانستند یک سیارک را که به زمین نزدیک می‌شد را در فضا شناسایی کنند، آن‌ها مسیر این سیارک را حساب کردند و اعلام کردند که 19 ساعت بعد به صحرایی در سودان برخورد خواهد کرد. این شهاب‌سنگ در فاصله 37 کیلومتری زمین منفجر و خرد شد و به صورت سنگ‌ریزه روی زمین سقوط کرد. دانشمندان 600 قطعه کوچک از این سنگ‌ها را جمع کردند. بیشتر این سنگ‌ها از خانواده یورلیت‌ها بودند و از آنجا که تاکنون چندین مورد از این سنگ‌ها کشف شده، اعتقاد بر این است که همه این سنگ‌ها مربوط به یک سیاره یا جرم آسمانی هستند. نام این جرم، یورلیت پرنت بادی (بدنه مادر یورلیت) یا UPB است.
نبیی با اشاره به اینکه در نمونه این شهاب سنگ تراکم بسیار کربن قابل توجه بود و نوع خاصی از الماس را در دل خود جای داده بود، گفت: مکانسیم‌های زیادی در مورد تشکیل الماس فرض می‌شود. یکی از آنها این است که جرم‌ آسمانی‌ای در چند صد کیلومتری زمین قرار داشته و با شوکی که موقع برخورد با جرم دیگر به وجود آمده، شرایط فشار بالا روی گرافیت‌ها ایجاد شده و در نتیجه گرافیت به الماس تبدیل شده است. استاد من در سال 2016 به همراه گروه دیگری مطالعه‌ای داشت و در آن نشان داد که این الماس‌ها خیلی بزرگ‌تر از چیزی هستند که بتوانند با شوک درست شوند. آنها ثابت کردند که الماس‌هایی که در اثر برخورد سیاره یا جرم آسمانی تشکیل می‌شود، با توجه به میزان فشار، معمولا باید در مقیاس نانومتر و حداکثر 100 نانومتر باشند. این گروه با مدارک و شواهد نشان دادند که الماس‌های بزرگی در حد 100 میکرومتر روی سیاره وجود داشته که در اثر برخورد این الماس‌ها به قطعات ریزتر تقسیم شده و در اثر فشار بالا بعضی تکه‌ها گرافیته شده‌اند. آنها به این نتیجه رسیدند که احتمالا این الماس‌ها در شرایط تعادل ترمودینامیکی در داخل یک سیاره به وجود آمده‌اند و آن سیاره به حدی بزرگ بوده که فشار داخلی آن باعث به وجود آمدن گرافیت شده و زمان کافی برای این کار را نیز داشته است و در نتیجه عامل به وجود آمدن آن شوک نیست.

او ادامه داد: به دنبال شواهد به دست آمده معتقد بودیم که اگر الماس از برخورد یا شوک یک جرم آسمانی تشکیل شده باشد، در این صورت این جرم آسمانی حداقل باید هزار کیلومتر قطر داشته باشد و تازه با این قطر، فشار گوشته آن به دو گیگاپاسکال برسد. این در حالی است که الماس در فشاری بالای دو گیگاپاسکال درست می‌شود.
نبیی در ادامه با اشاره به اینکه مطالعات انجام شده مستنداتی ارائه داد که به دنبال آن ابتداً وجود الماس روی جرم آسمانی مسلم و سپس تبدیل آن به گرافیت آشکار گردید، گفت: این الماس در جهت‌های بلوری خاصی با تغییر شکل الاستیک و تنش بالا و همچنین شوک در اثر برخورد به تیکه‌های کوچک‌تر و همینطور گرافیت تبدیل شده‌ است.

اتفاق دیگری که در این مطالعه افتاد این بود که درون این شهاب‌سنگ‌ها تعداد زیادی «آخال» یا inclusion پیدا کردم. قبل از این باید بگویم که هر ماده‌ای که می‌خواهد تشکیل بشود، از محیط اطرافش یک تکه کوچک از ماده یا سنگ درونش باقی می‌ماند. مثلا زمانی که یخ می‌خواهد روی زمینی تشکیل شود، سنگ‌هایی از روی زمین درون آن قرار می‌گیرند. همین اتفاق برای الماس هم می‌افتد و زمان تشکیل شدنش، سنگ‌هایی درونش حبس می‌شوند که به آنها آخال می‌گویند. این آخال‌ها ناخالصی معنی نمی‌دهند چون جزو ترکیبات الماس به شمار نمی‌روند. این آخال‌ها خیلی مهم هستند. چون الماس‌ها مقاوم‌ترین ماده طبیعی هستند که مقاومت بالایی دارند و در فشار و دمای بالا شکل و ترکیباتش تغییر نمی‌کند. در واقع ما هیچ ماده‌ای را از اعماق زمین نمی‌توانیم برداریم اما الماس تنها نمونه‌ای است که از اعماق زمین داریم و این آخال‌های الماس اطلاعات بسیار مهم و جالبی را از اعماق زمین به ما می‌دهند. نکته اینجاست که الماس به دلیل مقاومت بالایش می‌تواند هر ماده‌ای که به عنوان آخال درونش گیر کرده است را به صورت سالم به دست ما برساند. این در حالی است که با بررسی‌های بیشتر متوجه شدم که تا به حال کسی روی آخال‌های الماس مطالعه نکرده بود و همانطور که پیش تر ذکر کردم، این الماس‌ها براساس نظریه‌های جدید در داخل خود سیاره یا اجرام آسمانی تشکیل شده‌اند و در نتیجه آخال‌ها اطلاعات بسیار خوبی از درون گوشته یا مرکز سیاره در اختیار ما قرار می‌دهد.
او در ادامه به نحوه ارائه و ثابت کردن  تئوری تشکیل سیارات اشاره کرد و گفت: از شکل و ترکیب آخال‌های این شهاب‌سنگ‌ها دریافتیم که این آخال‌ها در فازی بودند که فقط بالای 20 گیگاپاسکال می‌تواند تشکیل شود. این فشار معادل فشاری که حدودا 100 هزار تن بار روی دست ما اعمال می‌کند. اگر فشار مرکز یک سیاره 20 گیگاپاسکال باشد، باید حداقل به اندازه عطارد باشد. اگر حالت منطقی‌تری را تصور کنیم و فرض کنیم که فشار ته گوشته‌اش 20 گیگاپاسکال بوده، این سیاره به اندازه سیاره مریخ می‌شود. یعنی اگر بخواهیم رنج خاصی به این سیاره بدهیم، قطر این سیاره باید بین چهار هزار تا شش هزار کیلومتر باشد.این اولین بار بود که ما توانستیم تئوری‌های تشکیل سیارات را به صورت مدرک و شواهد ثابت کنیم. در تئوری‌های تشکیل سیارات این تصور است که چند میلیون سال بعد از تشکیل منظومه شمسی، مواد گازی و غبار در ابتدا به جنین سیاره تبدیل شدند که اندازه‌شان بین کره ماه تا سیاره مریخ بوده است. در منظومه شمسی درونی ده‌ها جنین سیاره‌ای بوده که بعدا با برخورد و ترکیب آنها سیاره‌های امروزی به وجود آمده‌اند. این تئوری‌ها براساس شبیه‌سازی‌‌ هستند؛ نه آزمایش.  مستندات هم نشان می‌دهند که این فرضیه درست است و ما برای اولین بار مدرک و شاهد واقعی برای این فرضیه آورده‌ایم.
این دانشمند و محقق جوان تبریزی در ادامه از تداوم تحقیقات خود در دانشگاه کمبریج انگلستان بر روی ۱۵ نمونه شهاب سنگ هم خانواده یورلیت ها، خبر داد و گفت: در حال حاضر تحقیقات خود را در خصوص بررسی ۱۵ نمونه از شهاب سنگ های هم خانواده یورلیت ها متمرکز ساخته ام که از میان آن ها ۳ نمونه به شهاب سنگ های قطب جنوب تعلق دارد که به دنبال درخواست از ناسا به دست آورده ام و سایر نمونه ها را نیز از اساتید مختلف دانشگاه مبدا خود یعنی سوییس و سایر دانشگاه دریافت و تحقیقات خود را با هدف بررسی چگونگی تشکیل این سیاره قدیمی، اندازه، دلیل وجود این حجم از تراکم کربن در آن و همینطور اتفاقات و تحولات گذشته بر آن ، ادامه می دهم.
نبیی در پایان سخنان خود، اظهار داشت: با توجه به تحقیقات و بررسی‌های انجام گرفته طی دهه گذشته احتمالا این سیاره قدیمی در بخش درونی منظومه شمسی و نزدیک سیاره مشتری قرار داشته است، حال با تداوم تحقیقات برآنیم تا بتوانیم اطلاعات بیشتری در مورد تحولات این سیاره قدیمی به دست بیاوریم.

گفت و گو از نویده رئوف‌فرد

انتهای پیام/