مدیریت پسماند در تبریز؛ از خاطره‌ی بطری‌های شیشه‌ای تا اپلیکیشن‌های هوشمند

به گزارش نصر، ظروف چینی با رنگ‌های خاص و ملامین‌های نشکن، نمادهایی از سبک زندگی گذشته بودند که کمترین آسیب را به محیط‌زیست وارد می‌کردند. آن زمان کسی از «پسماند صفر» نمی‌گفت، اما زندگی ساده و کم‌مصرف مردم، خود الگویی پایدار بود.

تغییر سبک زندگی و چالش‌های نوین
با گسترش رفاه و مصرف‌گرایی، ظروف پلاستیکی و یک‌بارمصرف به سرعت جایگزین شدند و زباله به یکی از پرتکرارترین تصاویر شهرها و طبیعت بدل شد. این تغییرات، جان حیوانات را تهدید کرده و سلامت انسان را نیز به خطر انداخته‌اند.

آغاز مدیریت پسماند در ایران
مدیریت پسماند نخستین‌بار در دهه‌ی ۷۰ میلادی در غرب مطرح شد و مفاهیمی چون «هرم پسماند» شکل گرفتند. این هرم بر پیشگیری از تولید زباله، بازاستفاده و بازیافت تأکید دارد. در ایران نیز دهه‌ی ۷۰ شمسی نقطه‌ی آغاز رسمی این مسیر بود، هرچند با آزمون و خطاهای فراوان همراه بوده است.

آمارهای نگران‌کننده و ضرورت فرهنگ‌سازی
آمارهای جهانی نشان می دهد یک‌سوم غذای تولیدشده در جهان دور ریخته می‌شود و احتمالاً این رقم در ایران بالاتر است. بخشی از این دورریزها مربوط به مواد تاریخ‌گذشته و بخشی دیگر به زباله‌های خانگی و رستورانی است. او بر ضرورت اصلاح الگوی مصرف و فرهنگ‌سازی تأکید دارد.

اقدامات اجرایی در تبریز
باید توجه داشت که روزانه‌ی ۱۰۵۰ تن زباله در تبریز  تولید می شود که در ایام خاص تا ۱۵۰۰ تن هم افزایش می‌یابد. برای مدیریت بهتر، سامانه‌ی ۱۳۷ معرفی شده تا شهروندان زباله‌های حجیم را از این طریق اعلام کنند. همچنین اپلیکیشن‌های «خرَجی» و «بهروب» پسماند خشک و خشکاله را از درِ منازل جمع‌آوری کرده و هزینه‌ی آن را به حساب کاربران واریز می‌کنند.

مزایای اپلیکیشن‌های هوشمند
این اپ‌ها علاوه بر سامان‌دهی وضعیت زباله، امکان مشارکت در امور خیریه را نیز فراهم کرده‌اند. کاربران می‌توانند مبالغ دریافتی را به مؤسسات خیریه اختصاص دهند. همچنین جعبه‌های مخصوص پسماند خطرناک میان کاربران توزیع شده‌اند تا از ورود این زباله‌ها به چرخه‌ی تولید کود جلوگیری شود. کدهایی روی این جعبه‌ها درج شده تا شهروندان در قرعه‌کشی‌ها شرکت داده شوند.

آموزش و چالش‌های فرهنگی
ما هنوز در مرحله‌ی رفتارسازی هستیم و فرهنگ‌سازی در گام بعدی قرار دارد.   فضای رقابتی میان شرکت‌های فعال در حوزه‌ی پسماند و ضعف در اطلاع‌رسانی را یکی از چالش‌های اصلی است.

تجربه‌های جهانی و نسخه‌ی بومی
در کشورهای اروپایی مانند آلمان و سوئد، سامانه‌ی «بازگشت سپرده بطری» اجرا می‌شود که در آن مشتری با بازگرداندن بطری خالی، مبلغی را دریافت می‌کند. این طرح در ایران نیز با نسخه‌ی بومی توسط اپ‌هایی چون «بهروب» در حال اجراست. شهروندان در ازای تحویل پسماند خشک، وجه نقد یا اعتبار دیجیتال دریافت می‌کنند.

توسعه‌ی فعالیت‌ها و نقش تبریز
شرکت «بهروب» فعالیت خود را از مشهد آغاز کرده و اکنون در بیش از ۹۰ شهر فعال است. تبریز یکی از پنج شهر برتر در اجرای طرح‌های این شرکت معرفی شده است. مدیران این مجموعه بر ضرورت همکاری همه‌جانبه‌ی شهرداری‌ها، ادارات، مدارس و مدیران ساختمان‌ها برای موفقیت طرح‌ها تأکید دارند.

خشکاله؛ گامی نو در تفکیک زباله
علاوه بر پسماند خشک، اپلیکیشن‌ها خشکاله نیز از شهروندان دریافت می‌کنند. این اقدام با هدف جلوگیری از فساد مواد آلی و کاهش حجم زباله‌های قابل‌تجزیه انجام می‌شود. همچنین کاربران می‌توانند اعتبار خود را برای خرید شارژ، پرداخت قبوض، خرید از فروشگاه‌های آنلاین یا حتی تهیه‌ی بسته‌های طلای کوچک استفاده کنند.

چالش‌های پیش‌رو
با وجود اقدامات گسترده، هنوز مسیر طولانی تا جا افتادن این طرح‌ها باقی مانده است. اطلاع‌رسانی محدود، دشواری تفکیک در خانه‌های آپارتمانی و نبود احساس هم‌دلی از موانع اصلی هستند. برای موفقیت، طرح‌ها باید کاربرپسند و منعطف باشند تا شهروندان در زندگی روزمره احساس زحمت نکنند.
نقش رسانه‌ها، مدارس و سازمان‌های مردم‌نهاد در تقویت فرهنگ تفکیک بسیار حیاتی است. اگر این فرهنگ به سطحی از «رقابت فرهنگی» برسد، مسیر فرهنگ‌سازی به‌صورت خودکار پیش خواهد رفت. آینده‌ی مدیریت پسماند در ایران وابسته به اعتماد اجتماعی و احساس تعلق به محیط‌زیست است؛ احساسی که اگر تقویت شود، می‌تواند شهرهایی چون تبریز را به الگوی ملی تبدیل کند.
انتهای پیام/