ساز تبریز کوک شد ؛ صدای فراموش‌شده موسیقی ایرانی در شهر استادان زنده شد

به گزارش نصر، تبریز، شهری با پیشینه‌ای درخشان در عرصه هنر و فرهنگ، برای نخستین‌بار پس از چند دهه، میزبان رویدادی شد که هدفش زنده کردن ریشه‌های کهن و فراموش‌شده موسیقی دستگاهی ایرانی در شمال‌غرب کشور بود. «قادر رودکیان» از چهره‌های باسابقه موسیقی در تبریز، از ۴۰ سال انتظار برای این اتفاق فرهنگی بزرگ گفت: چندین دهه است که تبریز، با همه ظرفیت‌ها و پیشینه‌اش در موسیقی ایرانی، هیچ جشنواره‌ای در این زمینه ندارد. در حالی که شاخه‌های دیگر موسیقی مانند عاشیقی و موغامی جشنواره‌های متعدد و موفقی برگزار کرده بودند، موسیقی دستگاهی ایرانی به حاشیه رفته بود. 
وی افزود: در پنج دوره جشنواره موسیقی موغامی تبریز، استقبال گسترده‌ای از سوی هنرمندان و مردم دیدیم اما موسیقی ایرانی همچنان بی‌نصیب مانده بود. خوشبختانه با پیگیری‌های مداوم و همراهی سازمان فرهنگی و اجتماعی شهرداری تبریز، آقای نصیر بیگی و جناب زعفران‌چی‌لر از شورای شهر، این طرح به ثمر نشست و حمایت‌های مادی و معنوی لازم فراهم شد.

تبریز و ریشه‌ای عمیق در موسیقی دستگاهی ایرانی
رودکیان در ادامه به جایگاه تاریخی تبریز در موسیقی ایرانی اشاره کرد و اذعان داشت: اگر نگاهی به تاریخ موسیقی ایرانی بیندازیم، از عبدالقادر مراغه ای گرفته تا صفی‌الدین ارموی و ابوالحسن اقبال آذر، بسیاری از نام‌آوران این هنر از خطه آذربایجان برخاسته‌اند. تبریز نه‌تنها به‌دلیل ولیعهدنشینی و جایگاه سیاسی‌اش، بلکه از نظر فرهنگی نیز یکی از ستون‌های اصلی موسیقی ایرانی بوده است. 
وی افزود: سبک آوازی و نوازندگی مکتب تبریز تفاوت آشکاری با سایر مکاتب دارد. صدای اساتید این منطقه، رنگ و حال خاصی دارد که در شهرهای دیگر کمتر شنیده می‌شود. این تفاوت نشانه وجود یک مکتب مستقل است که متأسفانه کم‌کم به فراموشی سپرده شده بود.
 رودکیان، یکی از اهداف اصلی این جشنواره را احیای دوباره مکتب تبریز و آشنا کردن نسل جوان با بزرگان موسیقی این خطه خواند و گفت: نسل امروز شاید نام بسیاری از این اساتید را نشنیده باشد. برگزاری چنین جشنواره‌ای بهانه‌ای شد تا جوانان تشویق شوند درباره شیوه و آثار آن‌ها تحقیق کنند. همین اشتیاق، گام نخست در احیای این مکتب تبریز است. 

استقبال بی‌سابقه هنرمندان؛ بیش از هزار متقاضی در کمتر از یک ماه
رودکیان با اشاره به استقبال چشمگیر از جشنواره گفت: ما برای ارسال آثار کمتر از یک ماه فرصت داشتیم. با این حال، بیش از هزار نفر برای شرکت در بخش‌های مختلف ثبت‌نام کردند. ۳۵۲ نفر در بخش تکنوازی ارسال اثر کردند که از این میان ۲۰۷ اثر پس از ارزیابی‌های تخصصی به مرحله نهایی راه یافت. ۹۲ گروه در قالب گروه‌نوازی داشتیم که از این میان،  ۱۶ گروه از استان آذربایجان شرقی و ۶ گروه از سایر استان‌ها برای اجرای نهایی انتخاب شدند و بخش گروه‌نوازی جشنواره در سطح ملی و بخش‌های تکنوازی و تک‌خوانی با هدف تمرکز بر استعدادهای بومی، در سطح استانی برگزار شد. این آمار در مقایسه با سایر جشنواره‌های موسیقی در استان بی‌سابقه است.
وی اذعان داشت: من نزدیک به سی‌وپنج سال است که در موسیقی این شهر نفس می‌کشم و لحظه‌ای از جریان آن جدا نبوده‌ام؛ از آموزشگاه‌ها و کنسرت‌ها گرفته تا فعالیت گروه‌ها. به همین دلیل مطمئن بودم مردم و هنرمندان تبریز با شور و اشتیاق در جشنواره شرکت خواهند کرد، هرچند برخی مسئولان باور نداشتند. تجربه‌ام در این سال‌ها نشان داده بود که موسیقی ایرانی در تبریز زنده است و فقط منتظر فرصتی برای بروز دوباره بود.
وی تأکید کرد: این استقبال در حالی اتفاق افتاد که حتی نشست خبری رسمی یا تبلیغات گسترده نداشتیم و اطلاع‌رسانی بیشتر از طریق شبکه‌های شخصی و انجمن موسیقی انجام شد. استقبال گسترده نشان داد برخلاف تصور برخی مسئولان، موسیقی ایرانی در تبریز نه‌تنها مخاطب دارد، بلکه تشنه‌ توجه و حمایت است.
رودکیان یکی از نکات برجسته این جشنواره را حضور چشمگیر بانوان دانست و گفت: در سال‌های ابتدایی پس از انقلاب، محدودیت‌های زیادی برای اجرای بانوان وجود داشت اما امروز خوشبختانه نیمی از شرکت‌کنندگان جشنواره را زنان تشکیل می‌دادند. این نشان می‌دهد که زنان در عرصه موسیقی ایرانی در حال بازیابی جایگاه واقعی خود هستند.
رودکیان در بخش دیگری از گفت‌وگو، از گستره سنی شرکت‌کنندگان سخن گفت: ما محدودیت سنی خاصی در نظر نگرفتیم. کوچک‌ترین شرکت‌کننده ما هفت‌ساله بود و ساز کمانچه می‌نواخت.
در مقابل، برخی از هنرمندان شرکت‌کننده بیش از چهل سال سن داشتند و با وجود تجربه زیاد، برای حضور در جشنواره اشتیاق نشان دادند. 
جشنواره در دو گروه سنی برگزار شد؛ گروه «الف» زیر ۱۸ سال و گروه «ب» از ۱۸ تا ۴۰ سال و برای علاقه‌مندان بالای ۴۰ سال نیز بخشی جمعی بدون جایزه در نظر گرفته شده است. این ترکیب سنی متنوع، نشان از زنده بودن ریشه‌های موسیقی ایرانی در آذربایجان دارد.

حضور شهرستان‌ها و نقش پررنگ مناطق ترک‌نشین
دبیر این جشنواره با اشاره به مشارکت گسترده شهرستان‌ها گفت: شرکت‌کنندگان تنها از تبریز نبودند؛ از مراغه، بناب، میانه، عجب‌شیر، هشترود هنرمندان زیادی شرکت کردند و مقام‌های خوبی را کسب نمودند. این نشان می‌دهد موسیقی ایرانی در شهرستان‌های ما که شاید شرایط ایده آل آموزشی نداشتند، نه‌تنها زنده است بلکه با قدرت در حال رشد است. 
دبیر جشنواره درباره بخش داوری و انتخاب آثار تصریح کرد: برای حفظ اعتبار جشنواره، شورای سیاست‌گذاری با حضور ۶۰ نفر از پیشکسوتان موسیقی تبریز تشکیل شد. از میان آنان، هفت نفر به‌عنوان شورای اصلی انتخاب شدند. در داوری آثار نیز برای هر ساز، از جمله تار، سه‌تار، سنتور، عود، کمانچه، ویولن ایرانی و ...، هیئتی تخصصی از اساتید برجسته تشکیل شد.
وی افزود: همچنین برای حفظ بی‌طرفی، در بسیاری از بخش‌ها از داوران پایتخت‌نشین استفاده کردیم تا شائبه‌ای درباره داوری پیش نیاید. نمرات داوران بسیار نزدیک به هم بود و این خود نشان‌دهنده کیفیت بالای آثار و کیفیت داوری بود.
رودکیان همچنین از برگزاری یک نمایشگاه جانبی در حاشیه جشنواره خبر داد: همزمان با برگزاری جشنواره، نمایشگاهی از سازهای ایرانی با حضور ۲۸ سازگر از سراسر استان برگزار شد. در کنار آن، بخش فروش آثار مکتوب و صوتی موسیقی تبریز نیز فعال بود تا هنرمندان بتوانند بدون واسطه با سازندگان و ناشران ارتباط برقرار کنند. 

پژوهش درباره مکتب تبریز؛ گامی برای ثبت در حافظه ملی
دبیر این جشنواره، بخش پژوهشی جشنواره را پر اهمیت خواند و تشریح کرد: در جریان جشنواره، نشست‌هایی درباره مکتب تبریز برگزار شد. هدف این است که دبیرخانه‌ای دائمی برای پژوهش‌های مربوط به موسیقی تبریز ایجاد شود تا آثار مکتوب و صوتی گردآوری و در سازمان اسناد ملی ثبت شوند.
رودکیان از بازخورد مثبت هنرمندان و مسئولان سخن گفت: اساتید موسیقی و مسئولان فرهنگی، جشنواره را نقطه عطفی در موسیقی ایرانی تبریز دانستند. معاونت موسیقی وزارت ارشاد، دبیر جشنواره موسیقی فجر و رئیس انجمن موسیقی ایران همگی در مراسم حضور داشتند و از کیفیت برگزاری شگفت‌زده شدند.
وی در پایان تأکید کرد: این جشنواره تنها آغاز راه است. اگر حمایت‌ها ادامه پیدا کند، مکتب تبریز دوباره می‌تواند به جایگاه تاریخی خود در موسیقی ایران بازگردد. در غیر این صورت، گوش نسل آینده با موسیقی‌های بی‌ریشه و بی‌هویت پر خواهد شد. ما وظیفه داریم این میراث را زنده نگه داریم.
گفتنی است، نخستین جشنواره سراسری موسیقی دستگاهی ایران در تبریز نه‌فقط یک رویداد فرهنگی، بلکه تلاشی برای احیای بخشی از هویت موسیقایی ایران بود. این جشنواره نشان داد که تبریز هنوز قلب تپنده‌ی موسیقی اصیل ایرانی است و نسل جدید با اشتیاقی مثال‌زدنی آماده‌ی ادامه‌ی راه استادان پیشین است. 
انتهای پیام/