قونقا؛ صدای چرخ‌های آهنی در کوچه‌های تبریز قدیم + فیلم

به گزارش نصر، این واژه ترکی-روسی، نام تراموای شهری بود که در سال ۱۲۸۰ هجری شمسی به همت جمعی از نیکوکاران تبریز و با تلاش‌های قاسم‌خان والی — نخستین شهردار و از دانش‌آموختگان دانشگاه «سن‌سیر» فرانسه — برای نخستین‌بار در خیابان‌های این شهر به حرکت درآمد.
هرچند بسیاری باور دارند که نخستین خط قونقا میان واغزال (ایستگاه راه‌آهن کنونی) و قبرستان گجیل (میدان قونقاباشی فعلی) کشیده شده بود، اما اسناد تاریخی نشان می‌دهد که این مسیر بعدتر، یعنی در سال ۱۲۹۵ خورشیدی و پس از افتتاح راه‌آهن جلفا–تبریز، به‌منظور انتقال مسافران از ایستگاه راه‌آهن به درون شهر ایجاد شد.
 
در اواخر دوران قاجار و اوایل پهلوی، ریل‌های قونقا به دل کوچه‌های تبریز هم راه یافتند و صدای زنگ و چرخ‌های آهنی‌اش بخشی از موسیقی روزمره شهر شد. اما این نغمه آهنین چندان نپایید؛ با اشغال تبریز در سال ۱۳۲۰ به‌دست قشون روس، قونقاها یکی پس از دیگری از حرکت ایستادند و ریل‌هایشان به تاراج رفت.
امروز دیگر از آن واگن‌های کوچک و صدای تق‌تق چرخ‌ها خبری نیست، اما در گوشه‌وکنار شهر، هنوز پیرمردهایی هستند که وقتی از «قونقا» یاد می‌کنند، چشمانشان برق می‌زند و لبخندشان بوی خاطره می‌دهد — خاطره روزگاری که تبریز، شهری پیشرو و پرهیاهو بود و چرخ‌های قونقا، قلب تپنده آن.

گزارش از ایوب نیکنام لاله
انتهای پیام/