قیام تبریز؛ مشق امروز دانشگاهیان آذربایجان / در قیام 29 بهمن تبریز چه گذشت؟

به گزارش نصر به نقل از فارس، بسیاری از اندیشمندان و متفکران حوزه سیاسی و مذهبی بر این باورند که عامل مذهب از قوی‌ترین و اصلی‌ترین عواملی است که در پیدایش و پیروزی انقلاب اسلامی نقش بسزایی داشته است و در این میان با مرور ادبیات سیاسی رایج در روند وقوع  قیام 29 بهمن و انقلاب اسلامی، شعارها، سخنرانی‌ها و بیانیه‌های انقلابیون و رهبران نهضت، بیانگر این واقعیت است که از میان عناصر مذهبی، فرهنگ عاشورا و نهضت امام حسین (ع)، نقش بسزایی در این زمینه ایفا نموده است.
نباید این نکته را فراموش کنیم که قیام 29 بهمن تبریز مجزا و مجرد از نهضت امام خمینی (ره)  معنی و مفهومی ندارد، به سخن دیگر نتایج قیام تبریز فصل مشترک حرکت مردم سراسر ایران است.
با این حال برای رسیدن به این حقیقت و اینکه فلسفه شکل‌گیری قیام 29 بهمن مردم تبریز در سال ۱۳۵۶چه بوده و چه دستاوردهای در پیروزی انقلاب داشته، در گفت‌وگو با جمعی از فعالان دانشجویی حوزه انقلاب دانشگاه‌های استان و تحلیلگر مسایل انقلاب اسلامی انجام داده‌ایم که از منظرتان می‌گذرد.

قیام مردم تبریز ماهیت اسلامی و مذهبی داشت
عزیز جوانپور، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی آذربایجان‌شرقی، محقق و تحلیلگر مسائل انقلاب اسلامی در این باره در گفت‌وگوی تفصیلی اظهار کرد: قیام 29 بهمن سال 1356، تبریز، یکی از نقاط عطف انقلاب محسوب می‌شود، در کتب گوناگونی که پیرامون ریشه‌های انقلاب اسلامی نوشته شده، قیام تبریز به‌عنوان یکی از ریشه‌های اساسی انقلاب اسلامی ایران ذکر شده است؛ چون باعث شیوع سنت «چهلم‌ها» در کشور شد و قیام مردمی را از شهری به شهر دیگر سرایت داد و به ترتیب یزدی‌ها، شیرازی‌ها، جهرمی‌ها، کازرونی‌ها و نهایتاً همه ایران به‌پا خاستند.
وی در ادامه با تاکید بر اینکه این قیام یک ماهیت اسلامی و مذهبی داشت؛ چرا که خاستگاه آن مسجد بود و دیدگاهش را از مراجع و علما وام گرفته بود. قیام تبریز از جنبش قم مهیب‌تر بود قیامی که نمونه‌ای درخشان از استفاده سیاسی از سنت‌های شیعی بود، یادآور شد: چون این قیام با برنامه‌ریزی دقیق قبلی دانشجویان دانشگاه، و مردم مبارز تبریز و روحانیت مبارز به رهبری آیت‌الله قاضی بود، چنان گستردگی و عمقی داشت که ماموران ساواک هر چند پیشتر وضعیت شهر را غیرعادی ارزیابی کرده بودند اما از پیش‌بینی قیامی به این عظمت به دلیل همان برنامه‌ریزی دقیق آن عاجز ماندند. هر چند قیام 29 بهمن با قهر انقلابی همراه بود ولی سران رژیم نتوانستند به مردم تبریز نسبت غارتگری بدهند.
این فعال حوزه انقلاب اسلامی اضافه کرد: از منظر مقام معظم رهبری هم قیام 29 بهمن 1356 تبریز درسی مهم و همچون موتور پیش‌برنده ملت در پیروزی انقلاب اسلامی است بر این واقعیت صحه میگذارد که انقلاب اسلامی محدود و منحصر در تهران نبوده و مناطق مختلف کشور هر یک به سهم خود در پیشبرد انقلاب اسلامی سهمی به سزا داشتند. با این حال نقش آذربایجان از هر جهت خاص و ویژه است. به تعبیر رهبر انقلاب مردم آذربایجان در همه تحولات مهم اجتماعی و سیاسیِ  بیش از سال گذشته کشور مانند قضیه تنباکو، مشروطه، نهضت ملی‌شدن صنعت نفت، انقلاب اسلامی و دفاع مقدس از اصلی‌ترین محورهای مبارزه بوده‌اند و این، شناسنامه و تاریخ پرافتخار آذربایجان است.
وی در نهایت یادآور شد: تبریز شهر فراز و فرودهای تاریخی، شهر حماسه‌ها، شهر حوادث، رویدادها، شهر تاریخ‌ساز و زادگاه بزرگان علم، ادب، سیاست و مبارزه است. این خطه در طول تاریخ شاهد قیام‌های تأثیرگذاری بوده و حماسه‌های به یاد ماندنی از خود به یادگار گذاشته است که  از جمله‌ آنها می‌توان به قیام مردم تبریز در دوره‌ استبداد صغیر و شکست محمدعلی شاه و قیام کم نظیر 29 بهمن 1356 علیه حکومت غیرمردمی پهلوی دوم اشاره کرد که هر دو تأثیر شگرفی در تاریخ معاصر ایران از خود بر جای گذاشته‌اند.
 
آذربایجانی‌ها پیشگام آزادگی و حق‌طلبی در ایران
با این وجود، تحلیلگرانی که روند انقلاب را دنبال می‌کنند اذعان دارند؛ 29 بهمن 56 یک نقطه آغازین مردمی برای انقلاب اسلامی در خارج از حوزه قم محسوب می‌شد. پس از قیام مردم تبریز، سخنرانان و خطبا با بیان آتشین خود، ماجرای تبریز را با شرح و بسط در خور توجه، در همه شهرها پخش کردند و به یک معنا، نخستین الگوی مبارزاتی عرضه شد و با تداوم حماسه‌ها تا 22 بهمن 57، پیروزی انقلاب اسلامی را به ارمغان آورد.
امین دیندار، فعال دانشجوی جامعه اسلامی دانشجویان دانشگاه تبریز نیز در این خصوص در گفت‌وگویی می‌گوید: آذربایجان و آذربایجانی از مبدأ تاریخ تاکنون پیشگام آزادگی و حق‌طلبی در کشورمان بودند به طوریکه نقش پررنگ و تاثیرگزار آذربایجان از قیام مشروطه و مبارزات انقلاب اسلامی و رشادت‌های دلیرمردانش در هشت سال دفاع مقدس تا حماسه نهم دی و تلاش برای آبادانی و سازندگی میهن اسلامی غیرقابل انکار و بی‌بدیل بوده است.
این فعال دانشجوی آذربایجان‌شرقی در بخش دیگر سخنان خود با اشاره به شکل‌گیری قیام 29 بهمن تبریز گفت: قیام ۲۹ بهمن سال ۵۶ مردم تبریز در واقع آغاز شمارش معکوس و استارت ساعت شنی اتمام رژیم طاغوت بود و نفس‌های منحوس این رژیم وابسته و ایادی استکبار بعد از این قیام به شمارش افتاد.
وی تاکید کرد: این قیام به‌سان زلزله‌ای مهیب بر روی سازه به ظاهر مستحکم و در واقع از درون پوسیده رژیم منحوس پهلوی بود که به مانند زلزله‌های طبیعی، ستون‌ها و استحکامات ابنیه رژیم را سست و لرزان کرد و پس‌لرزه‌های دیگر آن در اقصی نقاط کشور نهایتا در کمتر از یک سال موجب فروپاشی رژیم طاغوت گردید.
 
 تبریزی‌ها اولین شعارهای مرگ بر شاه را سر دادند
محمدمهدی علیزاده دیگر فعال دانشجوی آذربایجان‌شرقی نیز در این باره در گفت‌وگویی با تاکید بر اینکه قیام 29 بهمن تبریز بستر را برای ادامه نهضت امام خمینی (ره) فراهم کرد، یادآور شد: مردم تبریز در طول کارنامه تاریخی خود همواره ایمان والای خود به مقدسات دینی، شجاعت و غیرت ملی و همچنین درک صحیح شرایط و زمان را به همگان نشان داده‌اند. این موارد باعث می‌شود مردم تبریز همواره در برهه‌های حساس تاریخ این کشور خط مقدم باشند و نمونه بارز آن در 29 بهمن به وقوع پیوست.
وی در بخش دیگر سخنان خود در پاسخ به این سوال اینکه نقش قیام 29 بهمن تبریز در شکل‌گیری، تاثیر و پیروزی روند انقلاب را چگونه ارزیابی می‌کنید، گفت: انقلابیون تبریز 40 روز بعد، در 29 بهمن ماه  به ندای روحانیون مبارز شهر از جمله آیت‌الله طباطبایی، لبیک گفتند و به‌دلیل خون خواهی شهدای قم همچنین توهین بی‌شرمانه عوامل دولتی به مقدسات تظاهرات کیلومتری در شهر برگزار کردند و اولین شعارهای مرگ بر شاه را سر دادند.
علیزاده تاکید کرد: در قیام مردم تبریز دانشگاه که مهد پویایی جامعه محسوب می شود به رهنمود رهبرانی از جمله آیت‌الله قاضی طباطبایی در این قیام در کنار مردم انقلابی ایستادند و مبارزه کردند.
ناگفته نماند؛ تاریخ معاصر آذربایجان، در کمتر از یک قرن دو نقش عمده در تحولات ایران ایفا نموده است؛ قیام مردم تبریز در دوره استبداد صغیر و شکست محمدعلی شاه و قیام 29 بهمن 56 علیه محمدرضا شاه که هر دو تأثیر شگرفی در روند تاریخ معاصر ایران به جا گذاشته است.
در واقع به عقیده تحلیلگران این حوزه حرکت‌های سیاسی ـ مذهبی مردم شهر تبریز در طول تاریخ نهضت امام خمینی (ره) از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بوده است که تبلور عینی آن قیام 29 بهمن در سال 56 است که این اربعین سر سلسله اربعین‌های مختلف و نهایتاً منجر به شکل‌گیری قیام‌های انقلاب شد.
 
 قیام 29 بهمن تبریز جزیره ثبات رژیم شاه را آشفته کرد
مریم افکاری دیگر فعال دانشجوی دانشگاه تبریز نیز در این زمینه در گفت‌وگویی با بیان این نکته اینکه قیام 29 بهمن تبریز نقطه عطفی در تاریخ مبارزات ایران است که با در هم شکستن جزیره ثبات و آرامش موصوف کارتر؛ منشاء و سرآغاز قیام‌های بعدی مردم ایران را فراهم آورد، تصریح کرد: قیام 29 بهمن تبریز قدرت پوشالی رژیم پهلوی را که در منطقه به‌عنوان جزیره ثبات و آرامش و ژاندارم منطقه مطرح بود، در هم شکست و این قیام آغازگر طوفان سهمگین انقلاب علیه رژیم شاه بود که در آن زمان ملت آذربایجان خواستار دفع‌ خودکامگی‌ یعنی‌ استبداد داخلی‌ و جلوگیری‌ از استیلای‌ خارجی بودند.  
این فعال دانشجویی استان در بخش دیگر سخنان خود در پاسخ به این سوال که چرا در آن برهه زمانی مردم تبریز علیه رژیم پهلوی قیام کردند، خاطر نشان کرد: قیام 29 بهمن در آن برهه زمان به نوعی در تاریخ کشورمان کم نظیر بود به‌طوریکه می‌توان گفت، نخستین رویارویی مستقیم مردم با قوای نظامی در سطح بسیار گسترده در آن زمان بود.
وی اضافه کرد: قیام 29 بهمن تبریز در واقع موتور محرکه منشاء و سرآغاز قیام‌های بعدی مردم ایران را به‌دنبال داشت به‌طوریکه این قیام مردم تبریز باعث شد تا حادثه مهم و خونین 19 دی قم؛ با همه تبلیغات و شانتاژهای منفی علیه آن، غفلت‌ها و غرض‌ورزی‌ها را از بین برده و ماندگار گردد.
 
 قیام 29 بهمن تبریز تبلور غیرت و آزادگی آذربایجانی‌هاست
مریم فتاحی فعال دانشجوی دانشگاه بناب هم در این باره در گفت‌وگو با فارس می‌گوید: قیام مردم تبریز در دوران آغاز اعتراضات عمومی مردم ایران علیه ظلم و فساد رژیم طاغوتی و سرسپرده پهلوی همچون جرقه‌ای بود که در انبار باروت ملّت مسلمان ایران افتاد و باعث شعله‌ور شدن آتش انقلاب و به‌پا خواستن همگانی مردم ایران شد.
وی در ادامه تاکید کرد: قیام مردم تبریز به نوعی پیشرو بودن مردم تبریز و آذربایجان را در بزنگاه‌های حساس تاریخی دوباره به اثبات رساند و بعد از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی مورد تحسین بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی (ره) قرار گرفت و آذربایجان را به‌عنوان سر ایران معرفی کرد.
با این اوصاف، حرکت‌های فرهنگی، انقلابی، سیاسی و مذهبی مردم آذربایجان و در راس آنها شهروندان شهر تبریز در طول تاریخ نهضت امام خمینی (ره) از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بوده است که تبلور عینی آن را می‌توان در قیام 29 بهمن در سال 56 مشاهده کرد.
واقعیت این است که قیام 29 بهمن تبریز نقطه عطف تاریخ انقلاب اسلامی ایران به‌شمار می‌رود و در واقع، قیام مردم تبریز حلقه ارتباط قیام مردم قم و قیام حماسه آفرینان یزد و جهرم بوده است و به سخن دیگر قیام 29 بهمن تبریز اولین حلقۀ زنجیره‌ای بود که قیام 19 دی قم را به قیام‌های پی در پی ایران زمین متصل نمود و این حرکت مردم خطه آذربایجان و شهر تبریز به‌طور ناگهانی و غیرمنتظره ضربه‌ای بر سلطنت پنجاه ساله پهلوی وارد ساخت و موجب پیروزی انقلاب اسلامی ایران، شد.
انتهای پیام/