لزوم نگاه غیر سیاسی به آموزش زبان مادری در آذربایجان 

به گزارش نصر، «محمد طاهری خسروشاهی» رئیس بنیاد ایران شناسی در آغاز نشست اذعان داشت: برخورد با مسئله زبان در آذربایجان که امروز بسیار سیاسی و از قلمرو فرهنگی و نهادهای علمی خارج و به تجمعات مردمی وارد شده، نیازمند درک و همدلی و دردآشنایی و وفاق است. بی شک توجه دولت و نهادهای ذیربط و جامعه نخبگان در بررسی این که چرا مساله آموزش زبان مادری به یک مساله اجتماعی و بغرنج تبدیل شده است، مفید و در جهت ایجاد همدلی خواهد بود. در این راستا بنیاد ایرانشناسی استان در راستای برگزاری نشست های علمی و فرهنگی و ورود به تبیین و تحلیل مطالبات شهروندان،  به مناسبت روز جهانی زبان مادری، اقدام به برگزاری این نشست کرده است.
وی افزود: خیلی از فعالان فرهنگی در منطقه ما، توجه بسیاری به طرح موضوع آموزش زبان مادری داشته اند. این سخن به کرات شنیده می‌شود که زبان مادری بخشی از هویت شخصی، تاریخی و فرهنگی هرکودک است و اگر نادیده گرفته شود اثرات سو و غیر قابل جبرانی چون بروز اختلالات شخصیتی، ادراکی، یادگیری و در نهایت افت تحصیلی و تخریب شخصیتی به دنبال خواهد داشت. از طرفی برخی مطالعات علمی در حوزه زبانشناسی نشان می‌دهد که حتی در صورت آموزش به زبان مادری، همچنان مسئله افت و ترک تحصیل وجود دارد و این پدیده ناشی از عواملی همچون فرهنگ، اقتصاد و شرایط اجتماعی کودک و خانواده اش است. لذا این موضوع یک مسئله علمی و تخصصی است. بنابراین به شدت معتقدم این مطالبات بایستی در مراکز علمی و تحقیقاتی بررسی شود و جای طرح این مطالبات، در طبقات عامه و نمایشگاه ها و استادیوم ها نیست.

رئیس بنیاد ایرانشناسی با اشاره به مباحث مطرح در این نشست، مخاطبان را به نقد و گفت و گو دعوت کرد و گفت: مطالبی که امروز سخنرانان محترم نشست بیان می کنند، آرا و نظرات شخصی و علمی این عزیزان است و بیان کننده مواضع و دیدگاه رسمی بنیاد ایرانشناسی نیست. بنیاد ایرانشناسی آمادگی این را دارد که زمینه برگزاری میزگردهای تخصصی در خصوص نقد دیدگاه های مربوط به زبان مادری را فراهم کند.  

تاریخ زبان ترکی در منطقه آذربایجان
در ادامه «ناصر صدقی»، عضو هیئت علمی گروه تاریخ دانشگاه تبریز از اختلاف محققین در بیان تاریخ دقیق ورود زبان ترکی به منطقه گفت و به نقل از استاد جواد هیئت، ۸۰ درصد زبان ترکی ما را به لهجه و زبان «اوغوز» منسوب کرد: زبان اوغوزی از سال های ۵ هجری و از دوران سلجوقی وارد کشور شده است و ۵۰۰ سال زمان برده تا تکمیل و همه گیر شود. بحث های نژادی امروزه که ترک ها را قومی می خوانند که زبان منطقه را تغییر داده اند، در واقع مغالطه هایی سیاسی اند که با تاریخ نمی خوانند. 
وی از ۱۵ سال تحقیقات خود بر تاریخ دوره سلجوقیان گفت و افزود: آذربایجان طبق تحقیقات تاریخی، پیش از سلجوقیان نه منطقه ای تجاری بوده و نه مرکزیتی داشته است. همچنین جمعیت کمی داشته و پایگاهی مهاجر پذیر بوده بنابرین اولین ورود زبان ترکی اوغوز ها به منطقه در دوره سلجوقی رقم خورده است. مهاجرت بزرگ دوم در دوره ایلخانی اتفاق می افتد و در این دوران، اوغوز ها تاریخ خود را به ثبت کتبی می رسانند. در دوره صفویه و مهاجرت سوم، قزلباش ها از آناتولی به اینجا بر می گردند و می توان گفت در این سه مرحله، با شواهد زبان شناختی و تاریخ شناسی، ترک زبان شدن آذربایجانی ها اتفاق می افتد و پس از آن این جا منطقه ای ترک زبان می شود. 

این استاد تاریخ سوال مهمی را مطرح می کند۳ امروزه در کشورهای منطقه از جمله افغانستان، ترکیه، عراق و ... شاهدیم که بحث آموزش زبان مادری را چگونه حل کرده اند. اما اگر سر ایران، آذربایجان است، این چگونه کالبدی است که بدون سر، به زیست فرهنگی خود ادامه می دهد؟ این حقوق شهروندی ماست که زبان مادری را به عنوان هویتی که ریشه احساسات ما را پوشش می دهد، بیش از یک زبان گفتاری صرف بیاموزیم. 
«فرامرز تقی لو» عضو هیئت علمی گروه سیاسی دانشگاه تبریز در ادامه نشست، بحث آموزش زبان مادری را مهم ترین مسئله سیاسی، فرهنگی و اجتماعی خواند که منطقه آذربایجان سالهاست با آن درگیر است و امسال، در دولت وفاق ملی که گفتمان عدالت محور فرهنگی دارد، برای ارائه  راهکارملی در بحث اموزش زبان مادری،  فضای گفتگو به وجود آمده است: ایران توانایی آن را دارد که در جامعه ای چند فرهنگی، حکومتی متحد داشته باشد که زبان را موجب افتراق نداند.
وی با بررسی نقش نخبگان پس از انقلاب مشروطه در پیاده سازی نهاد های قانونی این انقلاب گفت: نقش نخبگان در توسعه سیاسی مملکت پس از مشروطه به واسطه دخالت نیرو های داخلی و خارجی و ...، بسیار ضعیف واقع شد و نتوانستند زمینه شکل گیری دولت ملی فراگیر متحد چند فرهنگی را فراهم کنند و سیاست های غلطی به راه افتاد و تحولاتی صورت گرفت که به پیامد های نامطبوع دهه های ۲۰ و ۳۰ منجر شد و بعد از آن سیاست های غلط که انقلاب ۵۷، واکنشی مثبت در مقابله با این سیاست گذاری ها بود. بعد ها نگاه مثبت قانون اساسی جمهوری اسلامی به آموزش زبان های قومی را مجاز خواند ولی مسئله جنگ و چالش های اخیر آن را به تعویق انداخته است. معتقدم  آنچه در تنوع قومی و فرهنگی ایران، مانع برقراری عدالت در زبان و فرهنگ ها است، فقدان زمینه گفتگو های ملی بین اقوام و جناح های مختلف است که از ایدئولوژی زدگی برخی نخبگان و صاحب نظران روشنفکر امروز ناشی می شود.

ایدئولوژی زدگی در جامعه ایران از صد سال اخیر 
تقی لو ایدئولوژی زدگی برخی نخبگان را تشریح کرد: ظهور ایدئولوژی های تمامیت گرا که جامعه را بر مبنای امری مطلق و یکه، در نظام ذهنی محدودی جای می دهند، عامل این بی عدالتی در زبان و فرهنگ اقوام است. ایدئولوژی زدگی، این تنوع را که می تواند دولت مداری بر مبنای کثرت را برآورده سازد، مانع می شود و آن را ضد امنیت ملی می شمارد. مصالحه بر سر تنوع زبانی و فرهنگی، یکی از مسائل مهم سیاسی امروز است. فقدان تبعیض نسبت به فرهنگ های حاشیه بر علیه تاکید بر وحدت گرایی ای که مخالف دیدن فرهنگ های حاشیه ای است، مسئله مهم امروز است که در دولت وفاق ملی، به آن پرداخته می شود و باید این مسئله امنیت زدایی شود و فضایی برای هم اندیشی باز گردد. 
انتهای پیام/