از تبریز تا کیش؛ کارگردانی که صحنه نمایش را به ساحل برد

به گزارش نصر، تماشای نمایش زنده بازیگران بر موج های کف آلود ساحل در شب خنک جزیره کیش می تواند یک تجربه ناب در پیوند طبیعت، فرهنگ و هنر پدید آورد، چه برسد که این نمایش، عمقی روان شناختی برای راهیابی به پستوی ذهن را دنبال کند. پنجمین دوره جشنواره ملی تئاتر کوتاه کیش، دی ماه امسال در بخش ساحلی میزبان گروه افتخار آفرین «دژا-وو» از تبریز بود که نمایش «فصل خودکشی نهنگ ها» را از تبریز سردسیر در ساحل مواج خلیج فارس به اجرا بردند. در این راستا با طراح و کارگردان خلاق این نمایش در خصوص چالش های اين اجرا گفتگو کردیم.
 

 
«سعید ارغوانی» هنرمند متولد ۱۳۶۷ در تبریز است که مسیر هنری اش را از سال ۸۲ در هنرستان میرک آغاز کرده و رشته نمایش خوانده است. وی طی مهاجرت به باکو، رشته بازیگری تئاتر و سینما را در دانشگاه ince sanat این شهر مدتى دنبال کرده و بعد از بازگشت، کارشناسی بازیگری اش را در تنکابن و کارشناسی ارشد کارگردانی خود را در تبريز به پایان رسانده است. او هنرمندی پیشرو است که نگاه جهت یافته اش به سمت «هنرهاى اجرايى» را مدیون همین مهاجرت ها و کار کردن با گروه های مختلف هنری و فضاهای جدید می داند. 
 
 
مختصرى از اين شيوه اجرایی و از فعاليت هاى خودتان برايمان بگوييد؟ 
«من علاوه بر تئاتر، در زمينه پرفورمنس آرت و تئاتر درمانى نيز فعاليت دارم. «پرفورمنس آرت»، هنری است که در آن بدن هنرمند به عنوان ابزار اصلی خلق اثر به کار می‌رود و اغلب مخاطب نقش فعالترى دارد تئاتر درمانى هم كه نامش بسيار بيانگر است.  اين ها را گفتم تا رويكردم را بهتر بتوانم انتقال دهم. معتقدم تئاتر مكان ويژه اى ندارد و هر مكان آشنايى مى تواند محلی براى اجرا باشد و اين رويكرد، مخاطب را از ببيننده صرف به مخاطب پويا تغيير مى دهد. 
خروج از فضای مرسوم تئاتری(سالن های تئاتر) در سال ۴۶ به مدت ۱۱ سال در ایران با جشن هنر شیراز آغاز شد. در این جشن ها کارگردان های مهم تئاتر تجربی ايران و جهان دعوت شدند و کوشش شد که مکان اجرای نمایش از فرم کلاسیک آن بیرون آورده شود. اجرا ها در تخت جمشید، نقش رستم، خانه‌های قدیمی شیراز، مغازه ها، کاروان‌سراها و  ... اجرا می شد.
  
چه شد که به این نوع  شیوه علاقه مند شدید؟
شاید بتوانم بگویم مکان های تمرین اولین جرقه این نوع اجراها شد؛ اولین گروه که در تبریز به تمرینشان رفتم، در پارکینگ ساختمانی بزرگ بود! بعداً نقل مکان کردیم به سالنی و روی تشک کشتی ادامه دادیم. حتی من در باکو با دو گروه کار می کردم که یکی حمام قدیمی و دیگری زیرزمین کلیسا را در اختیار داشت. مکان اجرا به قدری برایم مهم شد که پایان نامه ام را بر اساس نظریه   «کانتور» کارگردان لهستانی بر روی ساختار شکنی مکان های نامتعارف اجرا، کار کردم. بعد از مدرک ارشد، ساکن تهران شدم و در این سال ها، اکثر کارهایم خارج از فضای متعارف نمایشی کار شدند و به این ترتیب به مرور زمان از فضای مرسوم تئاتر جدا شدم. 
 
شکل نمایش های خودتان را چطور توصیف می کنید؟ 
من در نمایش هایم، از فرم و تصویر استفاده کرده و از نوشته دور می شوم و فضاسازى، بدن بازيگر و اشيا برایم اهمیت ویژه ای میابد.
معتقدم تصویر به قدر کافی گویا است و کلام، زیاده گویی در رساندن روایت است و مخاطب را محدود می کند. تصویر مخاطب را درگیر می کند و مخاطب در نمایش دخیل شده و با ایجاد چرایی در ذهنش، حضور فعال تری در نمایش میابد.

آیا چنین نمایش هایی را قبلا در تبریز دیده بودید؟ یا به نوعی نوآوری از جانب شما و گروه شما در تبریز اتفاق افتاده است؟
من اجراها و فیلم های زیادی در قالب هنر هاى معاصر، تئاتر محیطی، پرفورمنس آرت و ... دیده ام اما اجرای حضوری در شهر تبریز متاسفانه ندیده ام. آقای پورآذری، آقای مشهور ،خانم گنجه و... از هنرمندانی هستند که در تهران بصورت جدی در این حوزه فعالند. سابق در جشنواره های فقط خارج از ایران می شد چنین کارهایی را به اجرا گذاشت ولی اخیرا جشنواره هایی در اطراف ایران همچون بندر گناوه و کیش برگزار می شود که باعث امیدواری است. در کل میتوان گفت ما جزو اولین هایی هستیم که در تبریز ساختار شکنی منسجم تری در حوزه «اجرا» انجام داده ایم.
 

فصل خودکشی نهنگ ها روایتگر تنهایی انسان معاصر 
 
در مورد «فصل خودکشی نهنگ ها» بگویید؟ از کجا به این نمایشنامه رسیدید؟
این نمایش در مورد تنهایی انسان معاصر است؛ یک انسان در دو بعد گذشته و آینده به صورت نمادین با کاراکتر هایی چون اسب وحشی و نهنگی تنها روایت می شود.
نماد ها با المان هایی چون صدا و رفتار، آینده و گذشته ای که با هم درگیر اند را نمایش می دهند و در اتفاقی موازی، ما مردی تنها را داریم که اقدام به خودکشی را بارها تکرار می کند. با توجه به بعد روانشناسی این نمایش خواستیم به این که رهایی از گذشته امکان ندارد و گذشته هدایت گر زیست و آینده است، بپردازیم. خود کشی دسته جمعی نهنگ ها که اخیرا هم خبر ساز شد، در ذهنم بود و داستان نهنگ تنهایی که فرکانس صدایش برای ارتباط با باقی نهنگ ها امکان پذیر نبود، تنهایی انسان معاصر که تفکر و فرکانس های ذهنی اش برای دیگران غیر قابل درک است، را برایم تداعی می کرد. 
 
چالش های این تجربه در ساحل چه بود؟ 
«فصل خودکشی نهنگ ها» از همان روزهای تمرین پر از چالش بود. ما در پارک تمریناتمان را شروع کردیم و بعد ساختمانی نیمه کاره، مسئله فضای تمرینی یکی از مهم ترین چالش ها بود؛ ما باید فضای اجرا را تجسم می کردیم. همچنین در این نوع نمایش ها، اتفاقات روز اجرا تماماً چالش اند. مثلاً نمایش ما، ماهی زنده می طلبید ولی ما در کیش ماهی زنده پیدا نکردیم! نردبانمان در ساحل فرو می رفت و از این دست مسائل داشتیم! باید از قبل با ماهی گیران برای زنده گیری هماهنگ می شدیم و برای نردبان نمایشمان چاره می کردیم! این چالش ها در حین سختی برایم همیشه جذابیت دارد چون گویی کار تمام نشده و در جریان است.  

 در مورد این جشنواره بگویید؟ و آیا برگزاری چنین جشنواره هایی در دیگر شهرهای کشور از جمله منطقه خودمان امکان پذیر نیست؟ 
قطعا می تواند امکان پذیر باشد چون هر منطقه موقعیت و امکانات خود را داراست، اتفاقاً سالها پیش قرار بود جشنواره «چی چست» در دریاچه ارومیه با هدف چنین اجراهایی آغاز شود ولی در بدو برگزاری کنسل شد!  
بنای جشنواره کیش به همت «عباس نجاری» و چند عزیز دیگر شکل گرفته است که خوشبختانه تا پنج دوره ادامه داشته است. ما از دومین دوره در این جشنواره شرکت کردیم. «تن هایی که مانع دیده شدن دریا می شوند!» اثر ما بود که اجرا کردیم و بهترین کار جشنواره شد و جایزه ویژه هیئت داوران را گرفتیم. امسال در دوره پنجم «فصل خودکشی نهنگ ها» را به اجرا در آوردیم. 
 

داوری جشنواره را چطور دیدید؟ 
دوره قبلی که ما در آن شرکت کردیم، با داوران متخصص این رشته برگزار شد ولی در این دوره بیشتر از افراد شاخص سینمایی دعوت شده بود. سارا بهرامى، بهنام تشكر و مرتضى ميرمنتظمى داوران این دوره بودند و به نظرم، اگر تخصصی تر به گزینش داوران نگاه شود، بهتر است. ما در كارگردانى و طراحى لباس منتخب جشنواره بودیم. 
 
از برنامه های آتی خود بگویید؟
رزیدنسی ای در بندر گناوه جان گرفته است که قبلاً با عنوان فستیوال، مکان های نمایش آثار به انتخاب گروه ها برگزیده می شد. امسال در این ایونت شرکت کردیم و این اتفاق در بازار گناوه رخ داد و با مطالعه و مشاهده گری به اجرا/فروش رسیدیم و در روزهای آتی، قرار است تمام پروژه های این جشنواره به شکلی(تصویری و مکتوب) منتشر شود که اتفاق جالبی است. 

گفتنی است، سایر اعضای «فصل خودکشی نهنگ ها» عبارت اند از:
 دراماتورژ : عليرضا امين مظفرى
بازيگران: مسعود شهرى و سعيد ارغوانى
عكاس: ابراهيم فرهادنژاد
انتهای پیام/