چله نشینی در فرهنگ عشایر شاهسون/ سنت هایی که فراموش نمی شود

به گزارش نصر، شب یلدا یا شب چله از کهن ترین جشن‌های ایرانیان بوده که همزمان با طولانی‌ترین شب سال یعنی ۳۰ آذرماه برگزار می‌شود و این جشن باستانی در نقاط مختلف کشور شکل‌های متفاوتی به خود می‌گیرد که بنا به فرهنگ و سنن همان منطقه و بیشتر در مناطق روستایی و عشایرنشین برخی آداب ویژه را شاهد هستیم.

صله رحم بهترین دستاورد شب یلدا
چیله گئجه سی؛ نمادی از مهربانی، صفا، صمیمیت، دورهمی و صله رحم است در این شب همه در خانه بزرگ‌ترها دور هم جمع می‌شوند و یلدا را جشن می‌گیرند. شب یلدا در دیار آذربایجان و اردبیل به «چیله گئجه سی» معروف است.
شب یلدا فرصتی مغتنم برای دور هم‌نشینی با اعضای خانواده است شبی که آخرین دقایق آذرماه را ورق می‌زنیم و شبی که همه گرد هم آمده‌اند تا از روزهای خوب خدا سخن بگویند و به بهانه یلدا، این طولانی‌ترین شب سال، فارغ از پیچ و خم‌های زندگی همدیگر را به شنیدن خاطرات خوب خویش میهمان کنند.
خوردن هندوانه، انار، آجیل، گرفتن فال حافظ، قصه گویی توسط بزرگان خانواده و دورهمی‌های صمیمی تا طلوع آفتاب از آداب ویژه شب یلدا است.

آداب و رسوم شب یلدا برای تازه عروس و داماد
یلدا بین تازه عروس‌های عشایر مغان که در دوران نامزدی هستند حال و هوای گرم‌تری دارد تا گرمای عشق زوج‌های جوان در شب‌های تاریک زمستان روشن‌تر از همیشه شود.
همزمان با شب یلدا تازه دامادها با تکریم شایسته خانواده‌ها همراه می‌شوند و در این روز دامادها نیز هدایای خاص و سبد خونچه برای عروس در نظر می‌گیرند.
عشایر شاهسون شهرستان پارس آباد طبق رسوم قدیمی در شب یلدا «چیله گئجه‌سی» به منظور رفتن به خانه عروس هدایایی را به همراه هندوانه درون خنچه‌ها قرار می‌دهند. درون این خنچه‌ها هندوانه، انار و لباس برای عروس تعبیه شده و روی خونچه را هم ترجیحاً با پارچه قرمز رنگ و یا پارچه‌های رنگی تزئین می‌کنند.
از سویی دیگر مادر عروس، گندم و نخود را که از چند روز قبل در آب یا شیر خیس کرده برای میهمانان شب چله مهیا می‌کند، این نوع پذیرایی که ریشه در سنت دارد به معنای قدردانی از یکدیگر و فزونی برکت خانواده‌ها است.
خانواده و آشنایان عروس نیز در شب یلدا با در سر گذاشتن خنچه‌ها و با مراسم بانشاط خاص و منحصر به فردی به سمت آلاچیق عروس حرکت می‌کنند و پدر داماد نیز با دادن انعام یا هدایایی خنچه را تحویل می‌گیرد تا با این کار مراسم شب چله شروع شود.
از دیگر از رسوم قدیمی عشایر در شب چله، فال گرفتن از هندوانه شب چله است به طوری که قسمت سر هندوانه را بزرگ خاندان خانواده‌ها بریده و سر هندوانه را به چهار قسمت تقسیم می‌کنند.
با به زمین انداختن پوست هندوانه کنار کرسی‌ها اگر پوست آن ۲ قطعه سبز و ۲ قطعه سفید بیافتد نشان از خیر و برکت باشد، اگر هر چهار قطعه سبز باشد خبر از خیلی خوب بودن فال داده، چنانچه یک قطعه سبز و سه قطعه سفید بیافتد فال باطل شده و اگر سه قطعه سبز و یک قطعه سفید باشد حکایت از خوب بودن فال دهد.

یلدا به دور از فضای مجازی
در این محافل ساده دوری از فضای مجازی یک اصل بوده تا جوانان نیز دوشادوش بزرگان ایل و همپای کودکان و نوجوانان در مراسمی از جنس خانواده که پیام آور عشق و دوستی است، حضوری پرشور داشته باشند.
هم‌اکنون اگر چه در نقاط مختلف شهری برخی آداب و آئین‌های شب یلدا رنگ باخته و حضور در فضای حقیقی جای خود را به فعالیت و دورهمی‌های مجازی داده است اما هنوز هم که هنوز است عشایر شاهسون پارس‌آباد این شب را با دورهمی حضوری و به یاد ایام قدیم و زنده نگه داشتن آداب باستانی به صبح می‌رسانند.
آئین و آداب شب چله در مناطق عشایرنشین استان اردبیل و دشت مغان را می‌توان اینطور تشریح کرد؛ آئین‌هایی که به دور از تجمل و با همان فرهنگ اصیل و ریشه دار کهن برای نزدیکی بیش از پیش قلب‌ها به یکدیگر برگزار می‌شود.
به امید آنکه شب‌های زندگیمان همیشه به مثابه طولانی‌ترین شب سال، خوب، گرم و یلدایی باشد.

بابک آدیگوزلی
انتهای پیام/