فقر با هیچکسی شوخی ندارد / اقتصاد کشور ما، اقتصاد پویایی نیست

به گزارش سرویس اجتماعی نصر، با افزایش سه برابری قیمت بنزین در کشور، لازم است تا تناسب بین افزایش قیمت بنزین و میزان کمک معیشتی خانوارها تجزیه و تحلیل شود؛ لذا در ابعاد روانشناسی اجتماعی، روند اعتراضات و تحولاتی که بعد از سهمیه‌ بندی و افزایش قیمت بنزین اتفاق افتاد را در گفت و گو با یکی از آسیب شناسان اجتماعی در متن زیر می خوانید:

نظر شما درباره تحلیل اتفاقات و اعتراضات مردمی بعد از افزایش قیمت بنزین از بعد اجتماعی چیست؟
به ‌نظر می ‌رسد مساله افزایش قیمت بنزین تنها یک بهانه بود. نداشتن احزاب واقعی، نبود نهادهای غیردولتی به اندازه کافی، فرصت ندادن به جوانان برای بیان عقاید و نظرات و... ما یک انرژی انباشته را در میان عموم مردم، علی ‌الخصوص قشر جوان جامعه داشتیم که موضوعی همانند بنزین بهانه‌ ای برای انفجار آن‌ ها بود. این ‌که عده ‌ایی از مساله سو بهره ‌برداری کنند جای خود دارد اما مسئولیت مستقیم آن ‌ها متوجه خود ما است.
طبق ماده ۳۹ قانون برنامه ششم توسعه به دولت اجازه داده شده بود که تدابیری را برای مناسب کردن قیمت حامل های انرژی با ملاحظات اجتماعی، سیاسی و فرهنگی در راستای ترویج عدالت اجتماعی و حمایت از خانواده های نیازمند، اتخاذ کند. نکته اول اینکه آیا تصمیمی که گرفته شد تصمیمی قانونی بود؟ که باید گفت بله تصمیمی کاملا قانونی بود و کسی نمی تواند منکر این موضوع شود اما هر تصمیمی که گرفته می شود باید ملاحظات مرتبط با آن تصمیم مدنظر قرار بگیرد. به همین دلیل در قانون هم این موضوع پیش بینی شده ولی به نظر من ملاحظات اجتماعی دیده شده در این قانون به تناسب تاثیر منفی ای که اجرای آن در زندگی مردم می گذارد، نیست.
نفس قضیه مثبت است اما روش اجرای آن متاسفانه بسیار ناقص است. به نظر می ‌رسد طیف بالای جامعه از یارانه اقشار ضعیف‌ تر بهره می ‌بردند و شاید دولت آقای روحانی یا دیگران زودتر از این ‌ها در این زمینه می ‌بایست اقدام می ‌کردند و قیمت ‌ها را به سطح جهانی می ‌رساندند اما نه این‌ گونه که چند سال نرخ ثابت نگه داشته شود و میان مجلس دولت تعارف وجود داشته باشد و یکباره قیمت بالا برود.

به نظر شما مردم نسبت به اعتراض در این خصوص حق داشتند؟
اینکه ما نمی ‌دانیم چگونه انرژی اعتراض را در میان مردم تخلیه کنیم و تهدید آن‌ ها را حتی به فرصت تبدیل کنیم، به این دلیل است که آسیب ‌شناسی درستی در این زمینه انجام نگرفته است. این که ادعا می ‌شود عده ‌ای از آن سوی مرز، خط دهی می ‌کنند خود مساله مهمی است.
واقعیت این است که از آن سوی مرز کارشناسان و متخصصانی ویژه وجود دارند که رفتار مردم را آسیب ‌شناسی و مورد تحلیل روانشناختی قرار می‌ دهند و می ‌دانند که کجا باید انگشت بگذارند. این در حالی است که متاسفانه آسیب ‌شناسی روانشناختی، واکنش ‌های مردم نسبت به افزایش قیمت بنزین به فراموشی سپرده شد.
البته به افرادی که اموال عمومی را تخریب کردند، نمی ‌توان گفت معترض؛ آن‌ ها آشوب‌ گر هستند و باید به مجازات خود برسند اما کسانی که معترض به دولت بودند به نظام اعتماد داشتند ولی مخالفت سیاست دولت بودند. کسانی که تخریب کردند، از اساس اعتمادی به سیستم ندارند و تغییر در رویکرد آن ‌ها نیر ایجاد نخواهد شد.

بین افزایش قیمت بنزین و میزان کمک معیشتی به خانوارها چقدر تناسب وجود دارد؟
الان قرار است ۵۵ هزار تومان به ۱۸ میلیون خانوار پرداخت شود، اتفاقا اینها ملاحظاتی است که با افزایش قیمت بنزین ندیده اند چون عموما طبقه متوسط به پایین طرف این بهره بردار اصلی درآمدهای حاصل از افزایش قیمت بنزین هستند. چقدر تناسب وجود دارد بین افزایش قیمت بنزین و طرح کمک معیشتی به این خانوارها؟ یک هزینه هایی است که خانواده های متوسط و قشر ضعیف باید بابت کالاها و خدماتی که دریافت می کنند، پرداخت کنند و طرف دیگر آنچه که از اجرای این قانون برای آنها حاصل می شود، است.
اگر قرار باشد یک خانواده چهار نفره در طرح کمک معیشتی، ۲۰۰ هزار تومان بگیرد و چند برابر آن را هزینه کند مشخص است که زیر بار آن نمی رود و آن را قبول نمی کند اتفاقا الان نگرانی همین جاست که آن ملاحظاتی که باید در راستای اجرای قانون دیده می شد به خوبی دیده نشده است و همین باعث شد که این نگرانی در جامعه بوجود بیاید.

به نظر شما اعتماد مردم نسبت به تصمیم گیری های مسئولان کاهش یافته است؟
بله به مراتب اعتماد مردم نسبت به تصمیم گیری های مدیران بعد از اجرای طرح هدفمندی یارانه ها که ابتدا یارانه به همه مردم پرداخت میشد و سپس به تدریج عده ای حذف شدند، پایین آمده است. اگر مردم اعتماد داشتند قطعا این نوع واکنش ها را نشان نمی دادند بنده هیچ وقت تخریب اموال عمومی را تایید نمی کنم ولی من به عنوان یک شهروند وقتی می بینم قرار است ۵۰ هزارتومان دریافت کنم و چندبرابر آن را هزینه کنم این نشان می دهد تصمیم درستی گرفته نشده است و پیامی که واکنش مردم به تصمیم گیری دولت برای افزایش قیمت بنزین داشت اتفاقا پیامی اجتماعی است نه پیام اقتصادی برخی آن را صرفا با حوزه اقتصاد مرتبط می کنند در حالی که من معتقدم این یک پیام اجتماعی مشخص برای کشور دارد و آن پایین آمدن شاخص اعتماد در جامعه نسبت به مسوولین است.
گرچه قبلا هم نشانه های این کاهش اعتماد اجتماعی به مسئولین را داشتیم مثل حادثه سیل که مردم کمک های خود را به سیل زدگان از راه سلبریتی ها به دست سیل زدگان رساندند و سلبریتی ها را بر مدیران دستگاه های دولتی ارجح دانستند اما به هرحال آقایان نمی خواهند این پیام را ببینند یا بشنوند.
بخشی بزرگ از جامعه به شرط کنترل تبعات اقتصادی، با افزایش قیمت بنزین موافق هستند. اگر می ‌خواستند تبعات اجتماعی مساله را کنترل کنند، باید از یک ماه قبل به مردم یارانه پرداخت می ‌شد تا شهروندان احساس کنند پول بنزین را در جیب دارند تا این نوع کنش‌ ها اتفاق نمی ‌افتاد. متاسفانه در مجموعه تصمیم‌ گیرندگان دولتی هیچ ‌گونه آسیب ‌شناسی اجتماعی از مساله نشده بود و شاهد این مشکلات بودیم.

آیا با ادامه این روند، احتمال افزایش آسیب های اجتماعی و جرایم خرد وجود دارد؟
افزایش قیمت بنزین، تاثیرات منفی بیشتری بر خانواده هایی که از دو دهک پایین جامعه هستند، خواهد گذاشت. چنین نیست که فکر کنیم با ۵۰ هزارتومان خانواده ای که تحت پوشش کمیته امداد و بهزیستی است وضعش خوب می شود و نگران افزایش قیمت محصولات و خدمات دیگری که در جامعه به عنوان یک شهروند نیاز دارد نخواهد بود و اتفاقا تاثیر منفی که این گروه بر اثر این تصمیم گیری، می گیرند می تواند تبعات جدی برای جامعه به دنبال داشته باشد. این نوع تصمیم گیری ها احتمال بالا رفتن جرم و آسیب های اجتماعی به ویژه جرایم خرد و سبک، سرقت های خرد و موضوعاتی شبیه را در جامعه افزایش می دهد و تجربه هم نشان داده است که هرجا این نوع فشارها را بر مردم وارد کرده ایم برخی از مصادیق جرایم خرد در جامعه افزایش پیدا کرده است.
وقتی جرایم خرد در کشور افزایش پیدا کند به این معنی است که افراد برای تامین نیاز آنی مرتکب جرم می شوند یعنی به عنوان مثال افراد با سرقت به دنبال سرمایه گذاری نیستند بلکه به دنبال این هستند که معاش اولیه خود را بتوانند تامین کنند لذا خانواده های فقیر و نیازمند به مراتب تاثیرات منفی بیشتری را از موضوع گرانی بنزین خواهند گرفت و نگرانی شان در این حوزه بیشتر خواهد بود.

تجربه نشان داده با افزایش قیمت بنزین، قیمت سایرکالاها افزایش می یابد. آیا علی رغم گفته های مسئولین جهت کنترل قیمت ها، پیش بینی چنین اتفاقی ممکن است؟
ما هرچقدر بگوییم که مراقب باشیم قیمت کالاها و خدمات بالا نرود، اما تجربه نشان داده هرجایی که قیمت بنزین بالا رفت قیمت بنزین بر روی بقیه محصولات و خدمات نیز تاثیر می گذارد و کشور ما هم از این قضیه مستثنی نیست. هر زمان که در ایران بنزین گران شده است همه خدمات گران شده است اتفاقا یک نگرانی همینجاست که همان اتفاقی که برای یارانه افتاد در زمینه گرانی بنزین و طرح کمک معیشتی خانوار نیز بیفتد اینکه اول همه یارانه دریافت کردند و بعد از مدتی یارانه بگیران کم شدند اما افزایش قیمت ها که در حوزه انرژی صورت گرفت آن موقع یک ۴۵ هزارتومان می گرفتند و ۴۵ هزارتومان به قبض برق و آب و گاز آنها اضافه میشد الان یارانه کم شده اما قیمت ها همچنان روند صعودی دارد مردم این تجربه را دارند کاری که آقایان باید در اینجا انجام دهند این است که باید با شاخص های دقیق و عینی اعتمادسازی کنند من فکر می کنم این نشانه خوبی برای جامعه نیست که مردم تصمیمات مدیرانشان رانمی پذیرند و واکنش های تندی را نشان می دهند .
افزایش قیمت ها چون بر روی سایر محصولات هم قطعا تاثیر خواهد گذاشت لذا سازمان های اجتماعی مثل بهزیستی و کمیته امداد باید خودشان را آماده پذیرش و مراجعه مردم کنند؛ فقر با هیچکسی شوخی ندارد لذا فکر می کنم موضوعی که الان دغدغه ما در حوزه اجتماعی است این است که مجبور می شویم سازمان های اجتماعی را بزرگتر کنیم برای ارایه خدمات یا حمایت از افرادی که نیازهای ویژه دارند که در پی آن دولت یا حاکمیت مجبور است این هزینه ها را پرداخت کند لذا این بزرگتر شدن و این چسبندگی مردم به دولت و سازمان های حمایتی مرتبط در این حوزه می تواند فشارهای مالی را بیشتر کند و در بلند مدت امکان پاسخگویی به نیازهای خانواده های نیازمند کمتر و کمتر خواهد شد و این در آینده دوباره فشارهای دیگری را به این گروه از خانواده ها وارد خواهد کرد.

آیا گرانی بنزین تاثیری بر زندگی بیماران نمی گذارد؟
در بحث سلامت هم همین مشکل را داریم؛ فرض کنیم فردی دچار معلولیت است ما در هزینه تامین پوشک آنها مانده بودیم یادتان نیست که مسئله کمبود پوشک چه بحرانی را ایجاد کرد؟ الان هزینه های دیگری که این افراد نیاز دارند، همین وضع را پیدا خواهد کرد و این افراد به مراتب تاثیرات منفی بیشتری را خواهند گرفت و حتی این روند می تواند بر روی ثبات خانواده تاثیر بگذارد و نارآرامی و خشونت را در خانواده ها افزایش دهد و همچنین می تواند خشونت های اجتماعی را افزایش دهند آنچه که الان به صورت تخریب اموال عمومی و تخریب آمبولانس ها و بانک ها می بینیم خشونت اجتماعی است.

شما برای بهبود این وضعیت، چه راهکاری را پیشنهاد می کنید؟
دولت تصور می کند همه ملاحظات اجتماعی که باید برای خانواده های نیازمند می گرفتند فقط آن ۵۵ هزارتومان پول است در حالی که چنین نیست و برای اجرای این قانون بیش از اینکه پول بتواند کارگشار باشد، اعتمادسازی کارگشاست، تا مردم همراهی لازم را با دولت داشته باشند. دیدید که مراجع و نمایندگان در واکنش به این تصمیم یک شبه دولت موضع گرفتند البته با ورود مقام معظم رهبری و حمایت از تصمیم سران سه قوه برای افزایش قیمت بنزین آنها از موضع خود برگشتند.
مقام معظم رهبری فرمودند دولت باید ملاحظاتی را در اجرای طرح افزایش قیمت بنزین داشته باشد که متاسفانه آن ملاحظات به درستی اتخاذ نشده و فکر می کنم اتفاقا بخشی که در این تصمیم گیری مغفول ماند آن بخش ملاحظات اجتماعی و فرهنگی اش بود و از همه مهمتر ملاحظاتی که می بایست مشارکت مردم را در اجرای این تصمیم به همراه داشته باشد. از نظر من زمان اجرای این طرح زود بود وقتی دلار چهار هزارو 200 تومانی به یکباره ۱۴ هزارتومان می شود و کالاها قیمتش بالا می رود فشار آن بر روی چه کسانی است؟ برای من به عنوان شهروند که فقط مصرف کننده و خریدار خدمت و کالا هستم. کسی که کالایی دارد قیمت آن را افزایش می دهد ولی کسی که این امکان را ندارد مسئله برای وی باخت مقابل باخت است.

فکر می کنید با کارشناسان اجتماعی در این خصوص مشورت شده است؟
برای افزایش قیمت بنزین متاسفانه مشارکت مردم و کارشناسان را جلب نکردند من بعید می دانم برای اجرای طرح افزایش قیمت بنزین با کارشناسان اجتماعیِ مستقل مشورت کرده باشند. کارشناسان اجتماعی وابسته به دولت معمولا در برابر تصمیمات دولت سر تکان می دهند اما کارشناسان اجتماعی مستقل جایگاهی در اتخاذ تدابیر اجتماعی برای اجرای این موضوع نداشته اند و طبیعی است وقتی که تصمیمی در کشور گرفته می شود بدون این ملاحظات باید منتظر عواقب آن هم باشید گرچه من همیشه توصیه می کنم مردم راهی که انتخاب می کنند برای اعتراض آن راه نباید به خودشان و دیگران آسیبی برساند.
بعد از بالا رفتن یک شبه قیمت دلار و تاثیرات منفی ای که در زندگی همه ما گذاشته است و دارایی های مردم را در عرض یک شب تبدیل به یک سوم کرد، طی فاصله زمانی کوتاه دوباره یک فشار اقتصادی زیاد با افزایش قیمت بنزین به مردم وارد می شود و نگرانی مردم را به دنبال داشته است اما آیا این نگرانی ها قابل مدیریت بود؟ باید گفت بله قابل مدیریت بود اگر درست اطلاع رسانی می کردند، باید از گذشته هر سال قیمت بنزین را کم کم افزایش می دادند نه اینکه یکباره بنزین هزارتومانی سه هزارتومان شود. چون اقتصاد کشور ما، اقتصاد پویایی نیست مردم نگران فردایشان هستند و طبیعی است که نسبت به گرانی بنزین واکنش نشان می دهند البته من با واکنش تخریب اموال عمومی به طور کلی مخالف هستم چون هزینه بازسازی اموال عمومی باز هم ازجیب مردم خرج می شود ولی ملاحظاتی که می بایست در این حوزه دیده می شد به نظر من ملاحظات کارشناسی شده نیست.

مردم اغلب نگران چه چیز هستند؟
فکر می کنم بسیار ساده انگارانه است که اگر امشب یک عده کمک معیشتی دریافت کردند خواسته هایشان تامین می شود؛ باید گفت مردم نگران این ۵۰ هزارتومان نیستند، مردم نگرانی شان نگرانی درستی است و تجربه زیسته هم نشان داد که هر زمانی که قیمت محصولات انرژی افزایش پیدا کرد بویژه بنزین سایر محصولات هم با قیمت بیشتری در جامعه تولید و عرضه می شوند و با این شرایط و حال و روز اقتصاد دیگر کششی وجود ندارد.
انتهای پیام/