عمده شهرهای پرجمعیت آذربایجان روی گسل‌های فعال قرار دارند و با توجه به اینکه در هنگام بروز حوادث از جمله زلزله واحد‌های مسکونی فرسوده و قدیمی بیشتر در معرض و خطر تخریب قرار دارند، لزوم توجه ویژه سازمان‌های مربوطه نسبت به نوسازی واحد‌های مسکونی فرسوده و حاشیه‌ای بسیار مهم و حیاتی است. در تبریز که یکی از شهرهای زلزله خیز کشور است، بر اساس آمارها حدود نیمی از جمعیت کلان‌شهر تبریز در بافت‌های فرسوده و غیررسمی که فاقد ایمنی کافی‌اند سکونت دارند که ضرورت نوسازی بافت‌های فرسوده شهری و مدیریت سکونت‌گاه‌های غیررسمی ابن کلان‌شهر را بیش از پیش نمایان می‌سازند. در همین زمینه «امیر بخشی‌زاده»، مدیر کل راه و شهرسازی آذربایجان‌شرقی در گفت‌وگو با «نصر آذربایجان» در خصوص آمار بافت‌های فرسوده شهری و روستایی و نیز ساخت واحد‌های مسکونی جدید تحت عنوان پروژه ملی نهضت مسکن سخن می‌گوید.

***

جناب آقای بخشی‌زاده؛ به عنوان سوال نخست بفرمایید اداره‌کل راه و شهرسازی چه برنامه‌ای برای نوسازی بافت‌های شهری و مسکونی دارد؟
اداره‌کل راه و شهرسازی با ادغام مجموعه‌ ادارات کل مسکن و شهرسازی و راه و ترابری تشکیل شده است و مدیرکل این اداره به عنوان مسئول شورای هماهنگ‌سازی ادارات کل زیرمجموعه وزارت راه و شهرسازی همچون شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی، راه آهن، آزمایشگاه مکانیک و خاک، بنیاد مسکن و هواشناسی در استان عمل می‌کند. همچنین پنج معاونت زیر نظر این اداره‌کل وجود دارد که در کل یک مجموعه بزرگ را تشکیل می‌دهند. طرح‌های توسعه شهری در کشور‌های پیشرفته منسوخ و به جای آن‌ها از طرح‌های راهبردی و ساختاری استفاده می‌شود. با توجه به اینکه این طرح‌ها معمولاً ناموفق هستند، بنابراین در زمان قبول مسئولیت سعی خواهیم کرد این ساختار را تغییر دهیم. طرح‌های راهبردی و ساختاری معمولاً مردم نهاد بوده و مشارکت مردم در آن‌ها زیاد است. به عنوان مثال پروژه‌هایی در حال حاضر وجود دارد که سال‌هاست تعطیل شده و پیشرفتی ندارند، بنابراین در این طرح چنین اتفاقاتی نمی‌افتد و پروژه‌ها به سرعت پیشرفت می‌کند.
 
چه اقداماتی در زمینه پیشبرد نهضت ملی مسکن در استان انجام شده است؟
دولت در ابتدا اعلام کرده بود در سال 4 میلیون واحد ساختمانی تحویل خواهد داد که بر اساس این آمار بایستی در ده دقیقه یک واحد تحویل دهیم که این امکان وجود ندارد و به نظر می‌رسد منظور دولت به خوبی منعکس نشده است که همین موضوع باعث ناکامی دولت در گام اول شده است؛ در حالی که امروزه گرفتن پروانه یک ساختمان معمولی حدود یک سال زمان می‌برد. در این طرح وظیفه دولت تامین و تحویل زمین رایگان و معرفی به بانک‌ها برای دریافت تسهیلات است و هزینه‌های ساخت آن به عهده مردم است که این طرح کمک بزرگی برای مردم در تامین مسکن می‌کند.
 
چند نفر متقاضی نهضت ملی مسکن در آذربایجان‌شرقی ثبت نام کردند؟
در استان 275 هزار نفر در طرح نهضت ملی مسکن شرکت کردند که از کل تعداد ثبت نام کنندگان حدود 40 هزار نفر تایید شدند و حدود 15 هزار نفر متقاضی موثر وجود دارد که هزینه را پرداخت کرده‌اند. با توجه به قانون نهضت ملی مسکن، هزینه ساخت باید یک سوم قیمت زمین باشد که در کلان‌شهر‌ها این امکان وجود ندارد و در مراکز استان‌ها این طرح اجرا نمی‌شود. بنابراین این طرح در تبریز به شهر جدید سهند منتقل شده است. البته پروژه شهر جدید شهریار هم منتفی شده است، چرا که این شهر یک شهر خصوصی و غیر دولتی است.
 
چند هکتار زمین برای تکمیل این پروژه اختصاص داده شده است؟
در اوایل سال جاری 852 هکتار زمین تعیین شده بود که 250 هکتار آن مشکل‌دار بود و تنها 600 هکتار زمین در اختیار داشتیم که این مقدار در حال حاضر 11 برابر شده و به بیش از هفت هزار هکتار رسیده است که اگر کارهای شهرسازی آن انجام شود، امکان ساخت 500 هزار واحد مسکونی را داریم. در حال حاضر نیز پروژه ساخت بیش از 67 هزار واحد شروع شده است و در آینده تحویل داده خواهد شد.
 
تا این امروز آیا تعداد واحدهای مسکونی آماده شده مشخص است؟
با توجه به طولانی بودن پروسه‌های تامین مسکن، تاخیری در روند کارها ایجاد شده بود ولی هم اکنون 40 واحد در استان افتتاح خواهد شد. البته نباید از شرایط جوی استان به راحتی عبور کرد، چرا که در شرایط آب و هوایی آذربایجان تنها هفت ماه امکان ساخت و ساز وجود دارد. همچنین در آینده نزدیک در شهرستان‌های اهر، مراغه، مرند و سهند تحویل واحد خواهیم داشت که به علت سردی هوا امکان تحویل وجود نداشت و در اوایل سال آینده تکمیل می‌شود. در استان هم اقدامات لازم انجام شده است، ولی با توجه به توپوگرافی منطقه، زمین‌هایی که در اختیار منابع طبیعی است به ما تحویل داده شده و در برخی مناطق مانند سهند مشکلاتی همچون نیاز به خاکبرداری 30 متری وجود داشت که خوشبختانه حل شده است. در زمینه طرح ساخت خانه‌های ویلایی نیز بر اساس سیاست‌های دولت اعلام می‌شود که قطعات تحویلی به صورت ویلایی باشد، اما آذربایجان شرقی دشت وسیع ندارد و برای ارائه زمین‌های ویلایی محدودیت داریم. بنابراین قطعات تک واحدی در برخی شهر‌ها امکان‌پذیر است و برای تعادل بخشی به برخی مناطق در شهرهایی که ظرفیت‌های مناسبی دارند، شهر نشینی را گسترش دهیم.
بر اساس مصوبات از سال 1400 به بعد اگر خانواده‌ای فرزند سوم خود را به دنیا آورد، دولت از آن حمایت می‌کند که در همین زمینه فروش اقساطی صورت می‌گیرد و اقساط زمین بر اساس قیمت کارشناسی پس از دو سال شروع می‌شود. در استان 1876 متقاضی دارای سه فرزند داریم که تا کنون 57 قطعه زمین و 22 واحد ساختمانی در12 شهرستان تحویل داده شده است.
 
آقای مهندس بخشی زاده، دلیل افزایش واحد‌های مسکونی ویلایی غیرمجاز در استان چیست؟
مردم تمایل زیادی به اماکن تک واحدی دارند و تمایل دارند بغیر از منازل و آپارتمان‌های خود در شهر، واحد اختصاصی دیگر هم داشته باشند تا آخر هفته‌ها در آرامش زندگی کنند که برای پاسخ قانونی به این نیاز مردم قطعات تک واحدی سازماندهی شده است و در برخی شهر‌ها واگذاری این واحدها پیشرفت‌های خوبی داشته است.
 
آذربایجان شرقی در خصوص بازسازی و ارائه خانه‌های پیش ساخته در مناطق زلزله زده خوی چه نقشی خواهد داشت؟
آذربایجان‌شرقی به عنوان استان معین آذربایجان‌غربی است و هر چند روز یکبار از این مناطق بازدید صورت گرفته و امکانات مورد نیاز در اختیار این منطقه قرار داده می‌شود. بنیاد مسکن آذربایجان‌شرقی در بازسازی خانه‌های آسیب دیده از زلزله خوی نقش فعالی خواهد داشت و اقدامات لازم آغاز شده است. خانه‌های پیش ساخته هم در مناطق زلزله‌زده به صورت موقت استفاده می‌شود و با هزینه پایین در اختیار این مردم قرار داده خواهد شد.
 
با توجه به زلزله‌خیر بودن تبریز چه برنامه‌ای برای اصلاح بافت‌های فرسوده و حاشیه‌ای تبریز دارید؟
در سطح استان بیش از 6 هزار هکتار بافت فرسوده، تاریخی و حاشیه‌ای وجود دارد که بیش از سه هزار هکتار آن در تبریز قرار دارد. همچنین در استان حدود 288 هزار واحد مسکونی که حدود یک میلیون نفر هم سکنه دارد، فرسوده است و در تبریز این میزان بیش از 200 هزار واحد با حدود 700 هزار نفر جمعیت می‌باشد. برای حل موضوع حاشیه نشینی در 88 هکتار از این منطقه جابه‌جایی باید صورت گیرد، چرا که این منطقه در معرض خطر بسیار بالایی قرار دارد و در همین زمینه دو برنامه داریم. در مناطق جدیدی که برای جابه‌جایی بافت حاشیه تبریز در نظر گرفته شده است، تمهیدات لازم اتخاذ شده تا از خطرات احتمالی در امان باشند. همچنین برای بافت فرسوده تبریز هم برنامه نوسازی ارائه شده و از مردم درخواست داریم با دریافت تسهیلات اقدام به نوسازی منازل خود کنند.

حمیدرضا سامبرانی