به گزارش نصر، کنسولگری آلمان در تبریز یک مکان دیپلماتیک و سیاسی بود که در محله بارناوای تبریز در سال ۱۹۰۰ میلادی یعنی ۱۲۳ سال قبل تأسیس شد. این کنسولگری در دوران نخست وزیری دکتر مصدق بسته شد و بعد از آن فقط کنسولگری شوروی و آمریکا تا زمان انقلاب اسلامی در کشور باقی ماند. طبق اسناد جنگ‌ جهانی دوم، بیش از ۱۵ نیروی اداری و نظامی آلمان در کنسولگری آلمان تبریز مشغول فعالیت بودند.

به گفته کارشناسان؛ محله ای که کنسولگری آلمان در آن زمان مستقر شده بود به نام زیگلر و در اصطلاح ترکی «زیغلار محله‌سی» مشهور بود. به این دلیل که زیگلر یک کارخانه دار آلمانی بود که در آنجا به تولید و تجارت فرش به خارج از کشور مشغول بود.
رضا سرابی اقدم پژوهشگر و موزه دار تبریزی در روایتی از کنسولگری آلمانی ها چنین می‌گوید: زمانی که آلمانی ها متوجه ورود روس ها به ایران جهت اشغال تبریز در چهارم شهریور ماه می شوند، آلمانی های حاضر در تبریز با صدور فراخوانی به فکر خروج فوری از ایران می‌شوند. در این بین رئیس کنسولگری آلمان در تبریز متوجه می‌شود دو فردی به نام یعقوب و خلیل جاسوسی دوجانبه برای آلمانی ها و روسی ها انجام می دادند؛ آنها خبرها و اطلاعاتی که از آنها می‌گرفتند را به آلمانی ها آورده و اطلاعات آلمانی هارا نیز به روس ها می‌بردند.

مجموعه دار تبریزی تشریح می‌کند: بعد از این ماجرا رئیس کنسولگری آلمان در تبریز به ۴ نفر از افسران آلمانی مأموریت میدهد تا این دو فرد را به مخفیگاه فراخوانده و بعد از تخلیه اطلاعاتشان آنها را سربه نیست کنند. اما بعد از این ماجرا ۴ نفر افسران مأموریت یافته آلمانی نیز مفقود شده و اثری از آنها پیدا نمی‌شود و برخی افراد باقی مانده اسیر روس ها شده و سپس توسط آنها اعدام می‌شوند. من امروز در موزه خود اسناد و وسایلی از سربازان و کادر کنسولگری آلمان نازی در تبریز دارم که در نوبه خود جالب و پر اهمیت است. اسناد بجا مانده از کنسولگری آلمان در تبریز نشان می‌دهد، آلمانی ها مراودات تجاری مهمی با اهالی آذربایجان و تبریز داشته اند.

وی داستان پیدا کردن و نگهداری این اسناد را اینگونه توضیح می‌دهد: من با توجه به مطالعات و تحقیق هایی که داشتم، میدانستم که آلمان نازی در تبریز کنسولگری داشت. ساختمان این کنسولگری در اختیار یک فرد تبریزی بود. آن فرد تبریزی در دوران جوانی مستخدم و پیشکار آلمان ها در کنسولگری بود. زمانی که روس ها وارد تبریز می‌شوند از بیم دستگیری و مرگ مدتی خود را در روستاهای اطراف تبریز، گم و گور می‌کند و پس از چند سال از تمام شدن جنگ جهانی دوم وقتی جوان ۲۰ ساله‌ای بود به خانه ی این کنسولگری که اکنون متروکه شده، بازمیگردد. من این فرد را چندین سال پیش درحالی که سنی از او گذشته و بیمار بود پیدا کردم. فرزندانش در خارج از کشور زندگی میکردند و او به دلیل کهولت سن ناتوان شده بود. وی همچنین به دلیل ترسی که آن زمان بر او مستولی شده بود فوبیای روسی داشت به این مضمون که فکر می‌کرد من از طرف روس ها مامور هستم تا او را تخلیه اطلاعاتی کنم و سپس او را بکشم. من بیش از ۷ سال کنار وی بودم تا در نهایت توانستم اعتمادش را جلب کنم.

وی اتفاقات افتاده را از زبان این فرد چنین بازگو می‌کند: مستخدم جوان تبریزی وقتی با ترس و واهمه به کنسولگری آلمان برمیگردد دیگر اثری از آلمان ها نیست. چند سال آنجا زندگی و مدتی بعد در آنجا ازدواج می‌کند. وقتی طرح اصلاحات ارضی محمدرضا پهلوی به اجرا در می آید او در آن زمان از این فرصت استفاده کرده و با استشهاد محلی خانه را به نام خود می‌کند. بعد از جلب اعتماد این فرد به خانه متروکه رفته و در زیر زمین خانه، مخفیگاهی که وجود داشت و توسط خود او سالها از دید همگان پنهان مانده بود‌ را نشان می‌دهد. وقتی دریچه زیر زمین را باز کردم با وسایل و اسناد قابل توجهی برخورد کردم. اسناد مراودات تجاری آذربایجان و آلمان، چندین قلم ابزار و ادوات جنگی سربازان نازی، پرچم های منقش به علائم نازی و چندین مهر و مدال و نشان افتخار. این وسایل هم اکنون در موزه شخصی موجود است.

گفتنی است سال ها بعد از این اتفاقات محل کنسولگری سابق المان واقع در محله بارناوای تبریز به عنوان مدرسه راهنمایی و دبیرستان دخترانه با بنای تاریخی زیبایی استفاده گردید.

طبق اعلام کارشناسان تاریخی کنسولگری آلمان یکی از معدود ساختمان‌های کنسولگری باقی‌مانده تبریز قلمداد می‌گردد که در میان باغی باقی‌مانده است و در صورت ساماندهی و مرمت می‌تواند به یکی از مکان‌های گردشگری تبریز تبدیل شود.

گزارش از سما شیرزاد - آذرانجمن
انتهای پیام/