به گزارش نصر، بر اساس اصل خودمختاری بیمار، درمان باید با اجازه و مشارکت بیمار در تصمیم‌گیری باشد. در سال ۱۳۸۱ منشور حقوق بیمار در ایران به تصویب رسید و مشارکت بیمار در درمان مورد تاکید قرار گرفت، ولی با این وجود موانعی بر سر مشارکت بیمار در درمان وجود دارد.
سرطان پستان، شایع‌ترین سرطان مهاجم در بین زنان است و به دلیل نقش مهم زنان در خانواده، این بیماری آسیب قابل توجهی به خانواده بیمار وارد می‌کند. با توجه به اهمیت این موضوع، پژوهشگران با انجام یک مطالعه موانع مشارکت در درمان بیماران مبتلا به سرطان پستان را مورد بررسی قرار دادند.
این مطالعه با مشارکت ۱۵ نفر از پزشکان جراح پستان و همچنین ۳۰۰ نفر از بیماران مبتلا به سرطان پستان که به مطب و درمانگاه‌های پزشکان و جراحان سرطان پستان در دانشگاه‌های علوم پزشکی شیراز، تبریز، گیلان و کرمان مراجعه کرده بودند، انجام شد و پژوهشگران با شرکت‌کنندگان در این مطالعه در خصوص موانع مشارکت بیماران در درمان مصاحبه انجام دادند.
یافته‌های به‌دست آمده از مصاحبه با پزشکان نشان داد که از ۱۵ پزشک شرکت‌کننده در پژوهش، هشت نفر (۵۳ درصد) به مشارکت بیمار در درمان اعتقاد داشتند، ۵ پزشک با اعلام شرایطی از جمله نوع بیماری، شدت و درجه پیشرفت بیماری، مشارکت بیمار در درمان را بلامانع می‌دانستند و دو نفر از پزشکان که بالاترین سابقه کاری را در درمان سرطان پستان داشتند، با مشارکت بیمار در درمان و حق تصمیم‌گیری آن‌ها موافق نبودند. آن‌ها اعتقاد داشتند که پزشک به دلیل علم و آگاهی و تجربه‌کاری باید تصمیم‌گیرنده درمان باشد.
پس از جمع‌بندی نتایج، از پرسشگران خواسته شد فرآیند مشارکت بیمار در درمان را برای پزشکان تشریح کنند که هدف از مشارکت بیمار در درمان، تصمیم‌گیری مطلق او نیست. در نهایت تمام پزشکان شرکت‌کننده در مصاحبه با مشارکت بیماران در بخش‌هایی از درمان موافق بودند.
بررسی‌ها نشان داد که تمامی پزشکان شرکت‌کننده در این مطالعه، ترس و اضطراب بیمار را به‌ویژه در مراحل اولیه ابتلا یا شناسایی بیماری، مهم‌ترین عامل بازدارنده در مشارکت بیمار در درمان می‌دانستند. پزشکان معتقد بودند که بیمار مضطرب، بدون توجه به تحصیلات و آگاهی، تمایلی به شرکت در درمان ندارد و ترجیح می‌دهد پزشک سریع‌تر درمان را شروع کند. همچنین اکثر پزشکان اظهار کردند که پس از شروع درمان اولیه، بیماران تمایل بیشتری برای مشارکت در درمان نشان می‌دهند.
دومین مانعی که بیشتر پزشکان به آن اشاره کردند، سطح سواد و عدم اطلاعات کافی بیمار برای همکاری در درمان بود. این بیماران قدرت تصمیم‌گیری مناسبی ندارند و ترجیح می‌دهند که در درمان اظهارنظر نکنند. سومین مانع در مشارکت بیماران از نظر پزشکان، مشکلات مالی و سردرگمی بیماران بود.
به گفته پزشکان شرکت‌کننده در این مطالعه، بیماران در شروع تشخیص بیماری، برای بهره‌مندی از نتیجه درمانی بهتر به چندین پزشک مراجعه می‌کنند و با توجه به نظرات متفاوت پزشکان و تفاوت در شیوه‌های درمانی، بیماران دچار سردرگمی می‌شوند و حتی در مواردی به دلیل تعلل در شروع درمان، درمان با تاخیر انجام می‌شود.
بررسی نظرات بیماران در مورد مشارکت در درمان نشان داد که حدود ۳۰ درصد از بیماران، هیچ‌گونه اطلاعی از مفهوم مشارکت در درمان نداشتند یا از پاسخ طفره می‌رفتند. حدود ۶۰ درصد از آن‌ها با مفاهیم مشارکت آشنایی نسبی داشتند و حدود ۶ درصد از بیماران از حق مشارکت خود در درمان اطلاع داشتند.
نکته قابل توجه این بود که تمام بیمارانی که به طور کامل از حق مشارکت بیمار در درمان مطلع بودند، شاغل در سیستم بهداشت و درمان بودند و سن کم‌تر از ۳۵ سال داشتند.
بررسی مشکلات بیماران در روند درمان نشان داد که تنها سه درصد بیماران به دلیل نداشتن بیمه و استطاعت مالی از گرفتن خدمت مورد نیاز سر باز می‌زنند. در حالی که ۸۲ درصد بیماران علی‌رغم مشکلات مالی به اجبار شیوه درمانی که به وسیله پزشک پیشنهاد می‌شوند یا طبق فرآیند درمانی ملزم به انجام آن هستند را ادامه می‌دهند. همچنین حدود ۹ درصد بیماران شیوه درمانی انتخابی را بدون در نظر گرفتن هزینه و براساس ترجیحات خود یا راهنمایی پزشک، انتخاب می‌کنند. تمام بیمارانی که دغدغه مالی برای ادامه درمان نداشتند، بیمارانی بودند که درآمد بالای ۷ میلیون داشتند و یا افرادی دارای بیمه تکمیلی بودند.
به‌طور کل می‌توان گفت که ترس و اضطراب، نداشتن اطلاعات کافی در زمینه بیماری و مشکلات مالی، از مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار بر مشارکت بیماران در درمان هستند.
در انجام این تحقیق فراتک روئین‌تن، سمیه حسام، شقایق وحدت و ایروان مسعودی اصل؛ پژوهشگران گروه مدیریت خدمات بهداشتی درمانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب، با یکدیگر مشارکت داشتند.
یافته‌های این مطالعه مهرماه سال جاری، به صورت مقاله علمی با عنوان «تعیین موانع مشارکت در درمان بیماران مبتلا به سرطان پستان در ایران» در نشریه ارمغان دانش دانشگاه علوم پزشکی یاسوج منتشر شده است.
انتهای پیام/