این تور در ابتدا به مدت 3 سال با نام تور دریاچه ارومیه برگزار شد تا اینکه در سال 1368 برای نخستین بار به تور آذربایجان ملقب شد و در دور‌های اول، این تور با حضور ورزشکاران داخلی برگزار می‌شد اما از دور پنجم تیم‌های خارجی هم به این تور افزوده شدند و کشور پاکستان اولین کشور خارجی حاضر در این تور بوده است. در سه دور اول این تور باجور از اصفهان توانست قهرمان شود و پرحضور‌ترین دوچرخه سوار حاضر در این تور هم قادر میزبانی از تبریز بوده است.
 
پدر دوچرخه سواری ایران
یدالله هوشیار، پدر دوچرخه سواری ایران، متولد 1330 در محله مارالان تبریز است که از سال 1347 فعالیت خود در این رشته را به عنوان دوچرخه سوار شروع کرده و تا کنون به عنوان ورزشکار، مربی، داور و عضو اجرایی فعالیت خود در این رشته را قطع نکرده است و قدیمی‌ترین عضو اجرایی تور بین‌المللی آذربایجان شناخته می‌شود، با اشاره به حضورش در این رشته ورزشی گفت: زمانی که رشته دوچرخه سواری شروع کردم، مرحوم گوهرخانی که بعدها به عنوان رئیس تربیت بدنی آذربایجان‌شرقی برگزیده شد، در آن زمان خبرنگار بود و از ابتدای شروع این تور حضور داشتم و در مسابقات مختلفی حضور داشتم و در اوایل تور به عنوان مربی و بعداً به عنوان داور در این تور فعالیت داشتم. البته قبل از انقلاب مرحوم مهندس توکلی به عنوان ورزشکار من را در کارخانه ماشین‌سازی استخدام کردند و پس از تشکیل تیم دوچرخه سواری با این تیم در مسابقات مختلف شرکت کردیم.
وی در خصوص علت تغییر نام تور آذربایجان به تور ایران – آذربایجان گفت: باتوجه به اینکه جمهوری آذربایجان توری با عنوان تور آذربایجان برگزار کرده بود، بعدها فدراسیون جهانی اعلام کرد که بایستی نام این تور تغییر یابد که این تور با عنوان تور بین‌المللی ایران-آذربایجان شناخته شد. البته در دوره‌ای هم توری با عنوان تور ریاست جمهوری برگزار شد که ربطی به حذف تور آذربایجان نداشت و در این مورد برخی حرف و حدیث‌های اشتباه وجود داشت.
 
دغدغه‌های فعال‌ترین عضو اجرایی تور آذربایجان
در ادامه ناصر هوشیار، فرزند یدالله هوشیار و دبیر هیات دوچرخه‌سواری آذربایجان‌شرقی که سابقه زیادی در برگزاری تورها و مسابقات مختلف را در کارنامه دارد، در خصوص تعطیلی تور آذربایجان پس از چندین سال در ایام کرونا گفت: با توجه به اینکه بیماری کرونا در سال‌های اخیر کل جهان را درگیر کرده بود، بنابراین حتی اگر تور هم برگزار می‌شد، قطعاً هیچ ورزشکاری در این رقابت‌ها شرکت نمی‌کرد، چرا که شرایط برای برگزاری هیچ مسابقه‌ای فراهم نبود. با این حال این تور نه تنها در سال 2022 بلکه در سال 2023 تقویم فدراسیون جهانی هم ثبت شد.
دبیر هیات دوچرخه سواری آذربایجان‌شرقی همچنین در مورد اهمیت این تور در معرفی ایران و مناطق مختلف آذربایجان خاطرنشان کرد: زمانی که برای حضور در مسابقات به کشور‌های خارجی سفر می‌کردیم، برخی از وررزشکاران سایر کشور از وجود امکانات ورزشی در ایران تعجب می‌کردند، چرا که ایران به شکل دیگری به جهانیان معرفی شده بود. لذا ورزش تنها ابزاری بود که به‌وسیله آن می‌توانستیم ایران را به دنیا نشان دهیم. وقتی ورزشکاران آمریکایی و اروپایی به تبریز آمده و امکانات این شهر را مشاهده کردند، خیلی تعجب کرده بودند و پتانسیل‌ها و امکانات این شهر را باور نمی‌کردند. بنابراین باید همه مسئولین کمک کنند تا این رویداد‌ها برگزار شود تا افراد مختلفی از جهان به ایران بیایند و از زیبایی‌ها و امنیت این کشور مطلع شوند.
هوشیار با بیان اینکه تنها دو تیم از ایران در این تور شرکت خواهند کرد، گفت: با توجه به چنین شرایطی بایستی باشگاه‌های شرکت‌کننده در فدراسیون جهانی ثبت شده باشند و یا تیم‌های ملی هر کشور می‌تواند در این تور شرکت کنند و تیم‌های محلی نمی‌توانند در این تور شرکت کنند، بنابراین دو تیم دانشگاه آزاد تبریز و آرویج مازندران در این رویداد ثبت نام کرده‌اند که به‌جز این دو تیم، فدراسیون دوچرخه سواری هم می‌تواند دو تیم را با عنوان تیم ملی در رقابت‌های تور دوچرخه سواری آذربایجان ثبت کند.
وی همچنین به بهانه شروع دوباره تور آذربایجان در خصوص انحلال باشگاه دوچرخه‌سواری پتروشیمی تبریز، یکی از پرافتخارترین تیم‌های ایران و آسیا اظهارکرد: امکاناتی که در باشگاه پتروشیمی تبریز وجود داشت، در فدراسیون دوچرخه سواری ایران و هیچ باشگاه ایرانی وجود ندارد و بزرگترین صدمه‌ای که به دوچرخه‌سواری ایران وارد شد، انحلال تیم پتروشیمی تبریز بود. وقتی این تیم در رویداد‌ها مختلف شرکت می‌کرد، باعث ایجاد انگیزه فراوان در بین ورزشکاران مختلف استان می‌شد. همانطور که وجود تیم تراکتور در تبریز باعث ایجاد انگیزه برای فوتبال دوستان جهت حضور در این تیم می‌شود، در پتروشیمی هم به همین صورت بود، اما اکنون اگر بخواهیم استعداد یابی داشته باشیم، تیمی نداریم که نفرات مستعد را به آن تیم معرفی کنیم.
دبیر هیات دوچرخه سواری استان همچنین در مورد هزینه‌های برگزاری این تور گفت: برای برگزاری این تور هزینه زیادی مورد نیاز است، اما متاسفانه این هزینه در بخش ورزش وجود ندارد و باید صنایع به کمک اداره ورزش و جوانان بیایند.
 
تور آذربایجان زیر بمباران بعثی‌ها هم تعطیل نشد
گزارش نصر آذربایجان می‌افزاید، اصغر خدایاری، بنیان گذار تور بین‌المللی آذربایجان و رئیس اسبق هیات دوچرخه سواری استان که از سال 1352 دورچرخه سواری را آغاز کرده و در سال 1353 وارد تیم ملی شده و بعد‌ها با تیم ملی ایران به المپیک راه یافته است، با بیان اینکه در تور‌های مختلفی از جمله تور دریای مدیترانه، تور الجزایر و تور عربستان، المپیک مونرال کانادا و تور جیرو ایتالیا که یکی از معتبرترین‌های دوچرخه سواری دنیا می‌باشد، شرکت کرده است، گفت: با توجه به حضور گسترده‌ای که در تورها و مسابقات مختلف در سراسر جهان داشته‌ام، به عنوان دبیر فدراسیون دوچرخه‌سواری ایران مشغول فعالیت بودم و در سال 1359 به احترام شهادت برادرم در جنگ ایران با عراق مجبور به بازگشت به تبریز شدم و مسئولیت‌های اجرایی را بر عهده گرفتم و در همان سال به عنوان رئیس هیات دوچرخه سواری آذربایجان‌شرقی فعالیت هایم را شروع کردم. البته پس از آن به عنوان مربی در مسابقات المپیک بارسلون، مسابقات هیروشیما، دهلی نو و ... حضور داشتم که در مدت حضورم به عنوان مربی، قهرمانان زیادی از جمله مصطفی و سعید چایچی، داود زینالی، حسین محمودی، رسول هاشم کندی، ناصر هوشیار، قادر میزبانی، احد کاظمی، میر صمد پورسیدی و ورزشکاران زیاد دیگری را به ورزش ایران معرفی کرده‌ام.
این چهره شناخته شده در دوچرخه‌سواری ایران در خصوص نحوه شکل‌گیری تور بین‌المللی آذربایجان گفت: از مدت‌ها قبل و از زمانی که در تور‌های مختلف شرکت می‌کردم، همواره شاهد تورهایی در ایران بودم که با کیفیت برگزار نمی‌شد و آرزو داشتم توری تشکیل دهیم که بتواند بدون کمترین ایراد برگزار شود، لذا در سال 1365 نقشه‌های برگزاری تور آذربایجان را پیاده کردم. پس از آنکه تمام جزئیات برگزاری تور را به اتمام رساندم به آقای گوهرخانی که در آن زمان مدیر کل تربیت بدنی استان بودند، اطلاع دادم و قول برگزاری این تور به ایشان دادم و باتوجه به اینکه ایشان فرد علاقه‌مند به ورزش بودند قبول کردند. پس از آن جلساتی در استانداری برگزار کرده و پس از تائید وارد مرحله عملیاتی شدیم تا اینکه نخستین بار تور آذربایجان با عنوان تور دریاچه ارومیه در سال 1365 برگزار شد و هدف از این کار هم الگو برداری از تور دریای مدیترانه بود.
خدایاری در ادامه افزود: این تور از همان ابتدا به بهترین شکل ممکن برگزار شد و تمامی استاندارد‌های جهانی را در این تور رعایت کردیم. البته در سال‌های اول بصورت کشوری برگزار شد، اما بعد‌ها با حضور کشور‌های خارجی و با رایزنی‌هایی که با فدراسیون جهانی انجام دادیم، به عنوان تور بین‌المللی معرفی شد و تقریبا 30 سال به عنوان سرپرست فنی تور، این تور را برگزار کردیم.
دوچرخه‌سوار اسبق تیم ملی ایران همچنین در خصوص اتفاقاتی که باعث راه اندازی مجدد این تور پس از دو سال وقفه شد، خاطر نشان کرد: با توجه به اینکه در دو سال‌ اخیر شاهد تعطیلی تور آذربایجان به دلیل همه‌گیری کرونا در سراسر جهان بودیم، احتمال عدم برگزاری این تور در سال جاری هم وجود داشت که پس از انتشار گزارش نصرنیوز در خصوص احتمال برگزار نشدن تور آذربایجان، با چند تن از نمایندگان مجلس و اعضای شورای شهر از جمله باغبان و منادی با وزیر ورزش وجوانان جلسه‌ای برگزار کردیم و ایشان دستور برگزاری این تور را در هر شرایطی دادند که باید از گزارش این خبرگزاری و عملکردهای مسئولین به خصوص وزیر ورزش و جوانان تقدیر کنم.
رئیس سابق هیات دوچرخه سواری استان در مورد مهم‌ترین خاطرات خود که در طول چند سال در این تور گفت: بهترین اتفاقی که بوسیله این تور رخ داده است، معرفی آذربایجان و ایران به جهانیان بوده است؛ بطوری‌که رئیس فدراسیون جهانی به واسطه این تور به ایران سفر کردند و از نزدیک شاهد امنیت این کشور بوده‌اند. البته در یکی از دور‌های این تور و در مرحله مهاباد به ارومیه در 30 کیلومتری خط پایان دو هواپیمای میگ عراقی از بالای سر کاروان یک کیلومتری ورزشکاران عبور کرد و این مسابقه دچار تهییج و استرس شد. البته وقتی به خط پایان رسیدیم مشخص شد که همان هواپیماهای عراقی فرودگاه ارومیه را بمباران کرده بودند و هدف از بیان این خاطره این است که نشان دهیم در بدترین شرایط ممکن و زیر بمباران جنگنده‌های عراقی هم تور آذربایجان را تعطیل نکردیم.
اصغر خدایاری در پایان گفت: رویداد‌های ورزشی در هر رشته‌ای که باشد معرف یک کشور هستند و حیف است این رویدادها تعطیل شوند بخصوص آنکه سن تور آذربایجان 35 سال است و آبروی ورزش این مملکت است. این تور نشان دهنده توانمندی‌های بالای آذربایجان شرقی است و بایستی از آن حمایت شود و به ارزش‌های ملی این کشور بها داده شود.
 
چرخ دوچرخه‌سواری کشور با تور آذربایجان می‌چرخد
قادر میزبانی، پرحضورترین دوچرخه سوار در تور بین‌المللی ایران-آذربایجان و دوچرخه‌سوار اسبق المپیکی ایران که 25 دور در تور آذربایجان حضور داشته است، در خصوص این تور گفت: اگر بخواهیم این تور را با تور‌های بزرگ دنیا مقایسه کنیم، برخی نقطه ضعف‌هایی در این زمینه دیده می‌شود، اما اگر بخواهیم با سال‌های ابتدایی تور مقایسه کنیم، قطعاً پیشرفت‌های زیادی داشته است اما در کل باید گفت که امکانات زیادی باید فراهم شود تا یک تور برگزار شود با این حال در برخی شهرها امکانات زیاد وجود ندارد؛ بطوری‌که برای سفر به برخی شهرها تنها یک مسیر وجود دارد و در صورت برگزاری مسابقات باید مسیر این شهر بسته شود که برای ساکنین مشکل ایجاد می‌کند و این موارد در دست برگزار کنندگان تور نیست. در تور‌های خارجی، مسابقات در جاده‌های حیاتی برگزار نمی‌شود تا برای آن منطقه مشکل ایجاد نکند و بیشتر در جاده‌های فرعی برگزار می‌شود که در ایران چنین امکاناتی وجود ندارد.
وی افزود: برگزاری تور‌های دوچرخه سواری کار بسیار دشواری است و هماهنگی‌های زیادی برای آن مورد نیاز است با این حال تور 35 ساله آذربایجان نسبت به دور‌های اول بهتر شده است، ولی باید نسبت به مقیاس‌های جهانی نزدیک‌تر شود. البته تنها موضوع مسیرها نیست چرا که در برخی شهر‌ها معولاً مشکلات زیادی در اسکان تعداد زیاد ورزشکاران و عوامل برگزاری تور وجود دارد.
میزبانی همچنین در خصوص انحلال تیم‌های دوچرخه سواری استان و آسیب‌های آن به ورزش دوچرخه‌سواری کشور گفت: عامل اصلی این اتفاق در ابتدا مسئولان بودند که نتوانستند از این اتفاق جلوگیری کنند. البته ورزشکاران استان هم در این موضوع دخیل هستند چراکه انگیزه زیادی برای پیگیری چنین مواردی را نداشتند.
وی در پایان گفت: امیدوارم این تور بازهم بدون وقفه ادامه یابد چرا که چرخ دوچرخه‌سواری کشور با این تور می‌چرخد و دوچرخه‌سواران به امید حضور در چنین تور‌هایی تلاش می‌کنند.
گزارش نصر آذربایجان می‌افزاید، با این وجود باید اذعان کرد که تور بین‌المللی ایران-آذربایجان یکی از مهم‌ترین رویداد ورزشی جمهوری اسلامی ایران بوده و نباید از ظرفیت‌های این مسابقات چشم‌پوشی کرد، چرا که 35 سال زمان احتیاج است تا بتوان توری همانند تور آذربایجان را در ایران ایجاد کرد و 35 سال به طور مستمر این رویداد را برگزار کرد. در حالی که تور دوچرخه‌سواری آذربایجان زیر بمباران دشمنان بعثی هم متوقف نشده بود، اما ویروس کرونا باعث توقف دو ساله این تور معتبر بین‌المللی شد و انتظار از مسئولان ورزش کشور توسعه ورزش پایه‌ای دوچرخه‌سواری و تقویت بیش از پیش مهمترین تور بین المللی معتبر دوچرخه‌سواری کشور در آذربایجان عزیز است.

حمیدرضا سامبرانی