قطعاً برای پاسخ دادن به این دو سوال کلیدی می‌توان ساعت‌ها بحث کرد و عوامل متعددی را برشمرد، اما آنچه که نگارنده در این یادداشت به دنبال طرح آن است نظام فرصت‌ها و تهدید‌ها در آذربایجان‌شرقی و سهم اندک کنشگران مرزی در ارتقای چانه زنی با مجریان و تصمیم گیران است
.
استان آذربایجان شرقی با یک میلیون و 220 هزار خانوار و جمعیتی بالغ بر سه میلیون و 909 هزار نفر؛ بیش از یک میلیون و 346 هزار نفر جوان دارد. داشتن این تعداد نیروی جوان و بالغ بر دو میلیون و 986 هزار نفر با سواد حکایت از وجود بستر نیروی انسانی فوق العاده برای کار و تلاش است، اما چرا این استان جزو استان‌های مهاجر فرصت کشور به حساب می‌آید؟
یکی از اساتید جامع شناسی دانشگاه تبریز در این خصوص تحلیل جالبی داشت می‌گفت: مردم تبریز و آذربایجان سلول‌هایشان بر پایه کار و تلاش آفریده شده است، هر جا کار باشد کوتاهی نمی‌کنند با وجود اینکه دیار مادری بهترین عرصه برای فعالیت است، ولی اگر این ظرفیت فراهم نباشد هر جای جهان که باشد آذربایجانی رفته و کار می‌کند
. گواه این موضوع نیز بر می‌گردد به این اصل که در جای جای ایران فعالان آذربایجانی و ترک زبان حضور دارند و این حضور بسیار پر رنگ‌تر از حضور سایر هموطنان در آذربایجان است
.
جمعیت بیکار آذربایجان‌شرقی 171 هزار و 568 نفر است و سهم این استان در تولید ناخالص داخلی کشور تنها 3.5 درصد است که رتبه 7 کشوری را دارد
. کشاورزی، معدن و صنایع از جمله ظرفیت‌های آذربایجان‌شرقی به شمار می‌رود. در حوزه شرکت‌های دانش بنیان نیز بر اساس آمار رسمی اعلام شده 206 شرکت دانش بنیان در سطح این استان ثبت و در حال فعالیت هستند، ولی رتبه استان بر اساس سطح توسعه یافتگی اقتصاد دانش بنیان در رتبه دهم کشور قرار دارد
.
کشاورزی، فناوری زیستی، صنایع غذایی، دارو و فرآورده‌های پیشرفته حوزه تشخیص و درمان، ماشین‌آلات و تجهیزات پیشرفته، خدمات تجاری‌سازی و صنایع فرهنگی از جمله زمینه‌های فعالیت شرکت‌های دانش‌بنیان در آذربایجان‌شرقی است
. بخش صنعت پس از بخش خدمات بیشترین سهم ارزش افزوده را در تولید ناخالص داخلی استان ا داراست و یکی از قطب‌های صنعتی کشور به شمار می‌رود.
آذربایجان‌شرقی از لحاظ تعداد واحدهای صنعتی، چهارمین قطب صنعتی کشور محسوب می‌شود. بیش از 8 میلیارد تن ذخیره معدنی در استان شناسایی شده است که این رقم آذربایجان‌شرقی را در زمره استان‌های با ذخایر بالای معدنی قرار داده است
. اما با وجود تمام این ظرفیت‌ها، سهم این استان از توسعه در بخش‌های جمعیتی، صنعتی، کشاورزی و حتی فرهنگی در دهه‌های اخیر سیر نزولی یافته است. سهم آذربایجان‌شرقی در سال 1398، از سپرده‌های بانکی کشور 2.48 درصد، از تسهیلات اعطایی بانک‌ها 1.51 درصد و سهم جمعیتی استان 4.82 درصد است. بنابراین سهم استان از سپرده‌های بانکی و پرداخت تسهیلات بانک‌ها نسبت به سپرده‌ها در آذربایجان‌شرقی از متوسط کشوری بسیار پایین‌تر است.
همجواری آذربایجان‌شرقی با کشورهای خارجی و دسترسی آسان به بازارهای اروپا و آسیای میانه، وجود پالایشگاه و مجتمع پتروشیمی تبریز و کارخانه‌های مادرصنعتی بزرگی نظیر تراکتورسازی، ماشین‌سازی، صنایع فولاد و کارخانه‌های تولید‌کننده نیروی محرکه، قطعه‌سازی و قالب‌سازی برای احداث صنایع خودروسازی و واحدهای صنایع غذایی در زمره واحدهای صنعتی پیشرو کشور هستند.
یک نکته جالب دیگر از آمار اقتصادی آذربایجان‌شرقی سهم 85 درصدی بخش خصوصی در اقتصاد استان بر اساس آمار سال 1399 است. این آمار موید نقش کمتر دولت در توسعه اقتصادی آذربایجان‌شرقی و نقش بسیار پررنگ بخش خصوصی در این حوزه است.
آذربایجان‌شرقی در زمینه عملکرد اعتبارات هزینه‌ای دستگاه‌های اجرایی استان‌ها نسبت به کل کشور رتبه هشتم است و از نظر اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای (عمرانی) استان‌ها از محل درآمد عمومی، آذربایجان شرقی رتبه دوازدهم است
.
بر اساس تحقیقاتی که انجام شده مشکلات استان در سه موضوع کلان و میزان اهمیت آنان دسته بندی شده است
:
امور زیربنایی و تولیدی با 77 درصد مشکلات در صدر قرار دارد و امور اجتماعی و فرهنگی با 20 درصد و امور مالی، بازرگانی و بودجه 3 درصد در رتبه‌های بعدی قرار دارد
.
با نگاهی به این آمار می‌توان فرصت‌ها و تهدید‌ها در این استان را استخراج کرد و زمینه‌های مناسب برای توسعه را معرفی کرد، ولی آنچه که بیش از سایر مسایل آشکار و مبرهن است نقش کنشگران مرزی در تبیین این فرصت‌ها و افزایش قدرت چانه‌زنی در احقاق حق مردم از حاکمیت است
.
کنشگران مرزی به بیان دکتر مقصود فراستخواه به کسانی اطلاق می‌شود که در عین حالی که بین مردم دارای شهرت و محبوبیت هستند، با حاکمیت نیز رفت و آمد و به عبارتی به واسطه فعالیت‌شان ارتباط دارند. اقشاری همچون کارآفرینان، هنرمندان، خبرنگاران، ورزشکاران و اعضای سندیکاهای مختلف
. این افراد توان انتقال پیام لایه‌های مختلف مردم به مسئولان را دارند و قطعاً با پر رنگ‌تر شدن سهم آنان در کنش‌های اجتماعی، می‌توان به توسعه همه جانبه استان در سال‌های آتی امیدوار بود
.
آذربایجان‌شرقی از دیرباز پایتخت فرصت‌های ناب بوده، ولی در برهه‌های خاص عدم توجه‌ها بر توجه‌ها چیره گشته و این نگاه‌ها موجب شده است که سرعت توسعه استان کاهش یابد. بی شک با پررنگ‌تر شدن نقش کنشگران مرزی، می‌توان به این امر امیدوار بود که بسیاری از چالش‌های استان و محرومیت‌های موجود را می‌توان با تبیین در رسانه‌ها رفع کرد.
امیر کریم زاد شریفی- مدیرمسئول
منتشر شده در شماره سوم ماهنامه نصر آذربایجان
نسخه دیجیتال سومین شماره ماهنامه نصر آذربایجان به دنبال استقبال مخاطبان به عنوان اولین ماهنامه گویای ایران در دسترس عموم قرار گرفته است. برای مشاهده نسخه دیجیتال و مطالعه مطالب این ماهنامه این لینک را کلیک کرده و ورق بزنید.
انتهای پیام/