به گزارش نصر، در یک نگاه جزئی‌تر می‌توان گفت، ذات شورا مشارکت مدنی در شهرنشینی و ایجاد فرصت‌سازی برای مردم است و قطعاً توسعه شهرنشینی و رشد روز افزون جمعیت شهری، نیازمند یک سیستم مدیریت یکپارچه شهری است که بتواند با تعیین چشم اندازی چند ساله و با همکاری تمام نهادهای ذیربط در جهت رفع نیازمندی‌های شهر گام بردارد.
حال، آیا با گذشت چندین دوره از تشکیل شوراهای اسلامی، این نهاد همچنان با آن رویکردی که تاسیس شده بود، فعالیت می‌کند یا از رسالت خود فاصله گرفته است؟ آیا حواشی تلخ و شیرین شوراها به نفع شهر و شهروند بوده است؟ آیا شورای اسلامی تبریز که در حال گذراندن ششمین دوره تاسیس خود است، به یک بلوغ نسبی رسیده است؟
جنجالی‌ترین اتفاق ششمین دوره شورای اسلامی تبریز در اولین سال فعالیتش، استیضاح شهردار منتخب خود بود که تنها چهار ماه از مدیریت وی گذشته بود، ماحصل فعالیت‌های سال اول شورای ششم در حاشیه‌های انتخاب شهردار خلاصه شد و تمام این اتفاقات سوالی را ذهن عموم ایجاد کرد که آیا با گذشت شش دوره از تشکیل شوراهای اسلامی هنوز شاهد رسیدن به بلوغ فکری در این نهاد مردمی نیستیم و یا این اتفاق به نفع شهر و شهرداری بود؟
این گزارش می‌افزاید، در پی جستجوی پاسخ سوالات مذکور، بررسی نقش شوراها و شهرداری در اداره شهر و نگاهی بر عملکرد یک ساله ششمین دوره از شورای اسلامی تبریز پای صحبت‌های دو تن از نفرات متخصص مدیریت شهری و اعضای پیشین دوره‌های قبلی این شورا نشستیم.
 
شورای شهر به مشکل تبدیل شده است
کریم حسین زاده دلیر، یکی از اعضای شاخص هیات علمی دانشگاه تبریز و رئیس و عضو اسبق شورای اسلامی شهر تبریز، بنیانگذار رشته مدیریت و برنامه‌ریزی شهری در دانشگاه تبریز و مولف چندین عنوان کتاب و مقاله در این حوزه به فلسفه وجودی شوراهای شهر، بالا و پایین‌های فعالیت‌های شوراهای اسلامی تبریز، ماهیت و نقش این نهادها در مدیریت شهری و... پرداخت.
وی در ابتدا در پاسخ به این سوال که ماهیت و فلسفه وجودی شوراهای شهری، گفت: باید به چند نکته توجه داشته باشیم؛ از سال 75 شورا‌ها تشکیل یافتند و تا امروز در ششمین دوره شوراهای شهر قرار داریم، زمان تشکیل شوراها، یک اشتباه بزرگ رخ داد، با این نیت که بعد از آغاز شورا در ادامه مسیر راه‌ها هموار و مشکلات حل می‌گردد، یک کار ناپخته شروع شد، اما روند شورا‌ها برخلاف نظر اولیه برعکس نتیجه داد و مشکلات رفته رفته بیشتر شد. به نظرم شوراهای دور اول و دوم بسی بهتر از شوراهای پنجم و ششم بوده است، اگر در وضعیت فعلی ده نفر از ذی صلاحان جامعه یک جا جمع شده و صلاح جامعه را به بحث و بررسی بگذارند، قطعاً حذف شوراها یکی از مهمترین و اساسی‌ترین کارها و با اولویت بسیار بالا است! این حرف غم انگیزی است، اما با این کار بسیاری از مشکلات مالی، اقتصادی و فرهنگی شهر حل می‌شود.
حسین‌زاده دلیر ادامه داد: قبل از تشکیل شوراها در آذربایجان شرقی که مصادف با استانداری آقای عبدالعلی‌زاده و شهرداری آقای درویش زاده بود، بدنه شهرداری بسیار بهتر از اکنون بود، در حالی که شهرداری و شورا اکنون هر ماه به جای اینکه به فکر حل مشکلات شهری باشند به این فکر می‌کنند که چطور حقوق کارمندان را هر ماه پرداخت کنیم.
این عضو هیئت علمی دانشگاه تبریز معتقد است قوانین شوراها باید بازنگری شود، چرا که متاسفانه آگاهی قبل از انتخابات و اشرافیت عمومی بر عملکرد و نظارت بر شوراها وجود ندارد، بر اساس عملکرد شورا‌های گذشته قطعاً می‌توان گفت شورا نفعی برای مدیریت شهری نداشته و بلکه تاکنون بیشتر چوب لای چرخ بوده است. با روند موجود و قوانین فعلی شورای شهر، اگر شورا‌ها حذف شوند شهرداری‌ها عملکرد بهتری خواهند داشت و بار سنگینی از دوش شهر برداشته خواهد شد. متاسفانه از سال 75 به بعد بر عملکرد شورا‌ها نظارت قابل قبولی رخ نداده است، وقتی هر روز اخبار فساد از شورا‌ی شهرهای مختلف منتشر می‌شود، هر روز خبر دستگیری، عزل، فساد مالی و... را در شورا‌های کل کشور شاهد هستیم، یعنی یک جای کار می‌لنگد و باید فکری کرد.
 
شورای شهر باید تخصصی شود
حسین زاده دلیر سپس به اهمیت انتخاب درست اعضای شورا‌ها تاکید کرد و ادامه داد: انتخابات شورای شهر با هر کارزار انتخاباتی دیگر فرق می‌کند، شورای شهر یک شورای تخصصی است، شورا با این شکلی که اکنون در حال انتخاب شدن است دارای اشکالات اساسی بوده و با این شیوه نمی‌توان شهر را درست مدیریت کرد، آن‌چنان که اکنون همین را شاهد هستیم. متاسفانه در قانون هیچ بخشی برای لزوم اینکه کاندیدا‌های شورا باید از افراد متخصص انتخاب شوند نیامده است، این ضعف بزرگی است؛ با ضعف موجود در قانون انتخابات شوراها، کسانی که محبوبیت عمومی مانند ورزشکاران، پزشکان، هنرمندان و... دارند، معمولاً برای حضور در شورای شهر ثبت نام می‌کنند که همه مردم این اشخاص را می‌شناسند، اما کسی که عمری در دانشگاه مشغول مطالعه و تحقیق است را عموم مردم نمی‌شناسند که انتخابش کنند. امکان حضور افراد فاقد تخصص مدیریت شهری در انتخابات شوراها یک نقص قانونی برای انتخابات شوراهاست.
وی در خصوص چالش‌ها و حاشیه‌های انتخاب شهردار توسط اعضای شورای اسلامی تبریز در دوره‌های مختلف و همچنین دوره ششم، گفت: شهردار باید توسط خود مردم و بدون واسطه انتخاب شود، تجربه کشورهای مختلف نشان داده است که این روش کارآمدتر است.
 
لزوم اصلاح ساختار اداری و مالی شهرداری‌ها
محمدباقر بهشتی هم بیش از این که به عنوان عضو شورای شهر تبریز شهرت داشته باشد، به عنوان اقتصاددان و استاد دانشگاه تبریز دارای تجارب فراوانی است، عضویت دو دوره شورای اسلامی تبریز را در کارنامه خود دارد، بر لزوم اصلاح ساختار اداری و مالی شهرداری‌ها تاکید دارد.
وی گفت: در سطح جهان سه نوع دولت مركزي، ايالتي و محلي وجود دارد؛ همه کشورهای جهان دارای دولت مرکزی هستند، هر چند ماهيت دولت در يك كشور توسعه يافته با كشور توسعه نيافته متفاوت است، برخی كشورها دارای دولت ایالتی‌اند و تعدادی هم دارای دولت محلی، وجود دولت مرکزی و دولت محلی در همه کشورهای توسعه‌گرا ضروری است، اما وجود دولت ایالتی به بزرگی کشور و موقعیت جغرافیایی و طبيعت سياسي آن کشور وابسته است. فلسفه تقسیم دولت به این سطوح، توزیع قدرت در جامعه و جلوگیری از فساد و افزایش کارایی و اثربخشی آن است، چرا که به تجربه ثابت شده تمرکز قدرت فساد آفرین است. دولت محلي در کشورهای توسعه یافته با رأی مستقیم مردم روی کار می‌آید، اين دولت همان شورای شهر است که در رأس آن شهردار قرار دارد و مدیریت تمام امور شهری را عهده دار است.
 
شوراهای شهر به دولت محلی تغییر ساختار دهند
بهشتی ادامه داد: در دولت محلی، شورای شهر به منزله پارلمان محلی در همه موضوعات مدیریت شهری قانون‌گذاری می‌کند و دولت محلی اجرای قوانین محلی را عهده دار است، اما ماهیت دولت محلی و شوراهای اسلامی در ایران محدود است. اسم شورا، شوراي شهر است، ولي اختيارات آن حتي کمتر از همۀ موضوعات شهرداری است. در واقع شورای شهر را می‌توان به شورای قسمتی از شهرداری تعبیر کرد. این شورا فقط می‌تواند شهردار را انتخاب کند که انتصاب او هم به تأیید وزیر کشور وابسته است. علاوه بر انتخاب شهردار اختیارات شورا محدود است به اختیارات مالی و نظارتی. در مورد اختیارات مالی هم اختیار تصویب بودجه مطابق با خط مشی‌های وزارت کشور و تصویب فقط عوارض محلی را دارد.
وی که اعتقاد دارد در ایران باید دولت محلی به جایگاه خود برسد و اختیارات شوراها در حد مسئولیت واقعی آنها باشد، گفت: بدنه شورا از رأی مردم شکل گرفته است و بنابراین این نهاد مردمی به نوعی ارکان تصمیم گیری مملک است و باید جایگاه واقعی خود را پیدا کند.
عضو اسبق شورای اسلامی دوره اول و پنجم در تبریز در پاسخ به این سوال که آیا شوراها با آن رویکردی که تاسیس شده بودند، فعالیت می‌کند یا از رسالت خود فاصله گرفته اند، گفت: تفاوت معنی داری بین اختیارات این نهاد و قانون اساسی وجود دارد، شورا و شهرداری اسم شهر را به دوش می‌کشند، اما اختیارات آنها در حد مدیریت شهر نیست.
بهشتی گفت: اعضای شوراهای اسلامی شهر باید اختیار انتخاب مدیران شهری بدون دخالت و نظر مدیران دولتی و بالادستی را داشته باشند و قانون آن‌ها در برابر تصمیمات و عملکرد خود پاسخ‌گو کند.
این عضو هیئت علمی دانشگاه تبریز معتقد است در دولت محلی شورای روستا، شهر، شهرستان و شورای عالی استان زنجیره‌ای از شوراها است که هر بخش باید امکان انتخاب مسئولان منطقه خود را داشته باشد و اگر این کار با رای اعتماد اتفاق بی‌افتد، قطعاً فساد از میان می‌رود، چرا که در مفهوم توسعه تمرکز قدرت معنایی ندارد و هر کس با این مفهوم آشنا نباشد قطعاً درکی از توسعه ندارد، این توزیع قدرت  است که توسعه می‌آورد.
بهشتی می‌گوید، در صورتی که شوراها با مفهوم دولت محلی شکل بگیرند، نهاد توسعه شهری ایجاد می‌شود و مشکلات حل می‌شود. شورای دوره ششم تبریز نیز ادامه پنج دوره قبل است و تغییری در روند نبوده و به همان مشکلات قبلی دچار است، هرکس این را انکار کند دروغ گفته است. همچنان، انتصابات با آزمایش و خطا صورت می‌گیرد و متاسفانه از روی شور و احساسات و جناح‌بندی سیاسی تصمیم‌ می‌گیرند و این به زیان شهر و مردم است.
 
دو مشکل اساسی شهرداری تبریز
وی در ادامه به دو مشکل اساسی شهرداری تبریز اشاره کرد و گفت: در کشور ما به طور عام و در شهرداری‌ها به طور خاص، آینده‌نگری بسیار ضعیف است، اکثراً مدیران گذشته نگر و تفکر محافظه کارانه دارند و این موضوع سبب شده است فقط در راستای حفظ وضعیت موجود تلاش کنند. شهرداری تبریز دو مشکل اساسی دارد یکی تفکر گذشته‌نگری و محافظه‌کارانه که شرح دادم و دیگری ضعف بسیار اساسی در مدیریت منابع انسانی.
بهشتی با بیان اینکه مدیران شهری در مدیریت مالی نیز گذشته‌نگر هستند، گفت: در شورای اول روش جدید بودجه نویسی راه اندازی کردیم و در شورای پنجم تکامل دادیم، اما مدیران شهرداری به طرز عجیبی مقاومت نشان دادند، دستگاه‌های نظارتی نیز اشرافیتی به موضوع ندارند. اگر در انتخاب مدیران شهری از شورا رای اعتماد دریافت شود، اعضای شورا عملکرد شهرداری را ارزیابی کنند و نظارت شورا بر شهرداری ضابطه‌مند شده و بسیاری از این وجود حل می‌شود.
وی در پاسخ به این سوال که تخصص در شورای شهر تا چه حدی ملاک موفقیت آن شوراست، گفت: مدرک برای حضور در شورا کافی نیست، برخی اعضا شورا حتی قانون اساسی را مطالعه نکرده‌اند و با تفکر قبل از مظفرالدین شاه سیستم را مدیریت می‌کنند امروزه دیگر شعار من همه کاره هستم، مفهومی ندارد. شورای اسلامی دوره پنجم تبریز از نظر تخصص و تجربه قوی‌ترین و شورای اول سالم‌ترین شوراها در تبریز بودند.
بهشتی در پایان گفت: از نظر من در برخی از اعضای شورای فعلی تفکر ضد توسعه وجود دارد، آن‌ها بهتر است رفتارهای خود را اصلاح کنند، از نظر تخصص ضعف دارند و این ضعف را باید با استفاده از کار کارشناسان جبران کنند.
این گزارش می‌افزاید، 14 مرداد 1400 شورای اسلامی تبریز رسما دوره ششم خود را آغاز کرد و بعد از گذشت یک سال از فعالیت آن تمام نگاه‌ها به عملکرد اعضای این دوره و ابعاد مختلف مدیریت شهری تبریز چرخیده است. تبریزشناسی یکی از ملزوماتی است که اعضای شورای اسلامی این کلان‌شهر باید بر آن واقف باشند، به آسیب شناسی و ارائه راهکارهای راهبردی مدیریت شهری با رویکرد شناخت اساسی تبریز بپردازند و بدانند که نماینده مردم کدام شهر هستند.
تبریز، شهر اولین‌ها و لایق بهترین‌هاست، مردمان این شهر همیشه تاریخ‌ساز و آگاه بوده‌اند و نگاه تیز رسانه‌ها و مردم در آخر کار نمره واقعی عملکرد شورا را ثبت خواهند کرد. اکنون، یک سال از عمر این دوره از شورا می‌گذرد، درست است که بسیاری از پروژه‌های شهری زیر ذره بین اعضای شورا رفته است، اما همچنان پروژه‌های نیمه تمام تبریز چشم انتظار نگاه موشکافانه اعضای شورای شهر هستند.

منتشر شده در شماره سوم ماهنامه نصر آذربایجان
نسخه دیجیتال سومین شماره ماهنامه نصر آذربایجان به دنبال استقبال مخاطبان به عنوان اولین ماهنامه گویای ایران در دسترس عموم قرار گرفته است. برای مشاهده نسخه دیجیتال و مطالعه مطالب این ماهنامه این لینک را کلیک کرده و ورق بزنید.

انتهای پیام/