مقام معطم رهبری خاطرنشان کردند: «در بخش حمل و نقل، همان تکمیل مسیرهای حیاتی از قبیل مسیرهای ترانزیتی ــ همین بحث شمال و جنوب و شرق و غربی که مطرح است ــ خیلی مهم است. جایگاه کشور ما از سابق و از قدیم گفته میشد که یک جایگاهِ ارتباطیِ استثنائی است؛ هم از لحاظ ارتباط شمال و جنوب، هم از لحاظ ارتباط شرق و غرب، واقعاً یک جایگاه استثنائی است؛ یعنی در نقشه‌ی دنیا که انسان نگاه میکند، کشور ما از این جهت جزو جاهای کم‌نظیر است. بنابراین، هم راه‌های ارتباطی ترانزیتی، هم راه‌های ارتباطی برای ارتباطات داخلی و حمل و نقل داخلی؛ این هم یکی از چیزهای مهم است.»موقعیت جغرافیایی، سیاسی و اقتصادی ایران در نوع خود بی نظیر است و بخصوص مسیرهای مواصلاتی کشورمان مورد توجه فعالان اقتصادی در منطقه و جهان قرار دارد. دولت سیزدهم در چارچوب اجرای نظریه اقتصاد مقاومتی، ساماندهی وضعیت حمل و نقل در قالب یک نقشه جامع جهت دسترسی به آزادراه های آسیایی و خطوط ریلی در قالب کریدورهای شرق – غرب، شمال – جنوب را با هدف توسعه و بهبود مبادلات تجاری و مرزی در دستور کار قرار داده است.
این سیاست ها در استفاده از خطوط مواصلاتی برای پیوستن به اقتصاد جهانی در صورتی که به ثمر برسد، قطعا دوران جدیدی از پیشرفت اقتصادی را برای ایران در پی خواهد داشت. شرایط جدید اقتصادی جهان بخصوص پس از جنگ اوکراین به نحوی است که می توانیم با تکمیل دالان های ترانزیتی، کشور را دریک موقعیت بسیار مهم قرار داده و نه تنها خود بهره ببریم بلکه همسایگان محصور در خشکی را نیز منتفع کنیم.
خوشبختانه در سال های گذشته خط ریلی تجن از ترکمنستان به سرخس و سپس به بندرعباس متصل شده که در قالب دالان ریلی شمال به جنوب، کشورهای آسیای مرکزی را به آب های خلیج فارس و دریای عمان متصل می سازد. همچنین دالان ریلی دیگری در شرق دریای خزر با عبور از قزاقستان و ترکمنستان وارد ایران شده و از مرز اینچه برون به خلیج فارس متصل می شود. این دالان می تواند محموله های باری چین را از مسیر ترکمنستان، قزاقستان و ایران از طریق ریل و جاده به سمت اروپا، جنوب و شرق آسیا و آفریقا عبور دهد.
در این فرایند، تکمیل راه‌گذر شمال - جنوب به عنوان مهم‌ترین حلقهٔ تجارت بین آسیا و اروپا از طریق احداث خط آهن رشت-آستارا می تواند اروپا را از طریق خلیج فنلاند به روسیه متصل و همچنین کشورهای حوزه قفقاز یعنی آذربایجان، گرجستان و حتی ارمنستان را در کنار روسیه به خطوط ریلی سراسری ایران وصل کند. این دالان در مقایسه با مسیرهای سنتی از نظر مسافت و زمان تا ۴۰ درصد کوتاه‌تر و از نظر هزینه تا ۳۰ درصد ارزان‌تر است و یکی از مسیرهای مهم ترانزیتی بشمار می آید.
به دنبال وقوع جنگ در اوکراین و اعمال تحریم‌های گسترده کشورهای اروپایی و آمریکا علیه روسیه، این کشور بیش از گذشته برای مبادله کالا و تجارت ٨ میلیارد دلاری با هندوستان و کشورهای جنوب و شرق آسیا به دالان شمال-جنوب نیاز پیدا کرده و هیچ‌کدام از راهگذرهای موجود، پاسخگوی تبادلات بازرگانی با شرکای اقتصادی روسیه نیست. در حال حاضر ارائه سرویس حمل و نقل دریایی توسط خطوط کشتیرانی بین‌المللی به بنادر مهم روسیه متوقف و همچنین راه‌آهن سراسری شرقی ـ غربی آن کشور نیز عملا غیر فعال شده است.
بر اساس برآوردهای کارشناسان، حرکت کشتی های تجاری از هندوستان به آسیای مرکزی و قفقاز و روسیه از طریق کانال سوئز در مسافتی به طول ۱۶ هزار و ۱۳۰ کیلومتر، حدود۴۰ روز طول می کشد اما بعد از تکمیل خطوط ریلی رشت- آستارا، طول این مسیر۷۲۰۰ کیلومتر خواهد بود و۸۹۳۰ کیلومتر کوتاهتر شده و بجای چهل روز فقط ۱۴ روز زمان نیاز خواهد داشت.
در موقعیت فعلی در صورت تکمیل مسیرهای ناتمام ریلی و جاده‌ای ایران، می‌توان از عبور و ترانزیت کالا از خطوط ریلی و جاده‌ای درآمد سرشاری کسب کرد. در این صورت انتقال کانتینر از بندر بمبئی به مسکو حدود یک ماه زمان نیاز دارد در حالی که ترانزیت کانتینری مشابه از طریق دریای بالتیک افزایش ۲۰ درصدی هزینهٔ حمل‌ونقل را در پی دارد.
احداث راه آهن رشت – آستارا می تواند در دو مرحله آغاز شود.مرحله اول تکمیل خط آهن رشت – بندر انزلی به مسافت ۴۰ کیلومتر که در این صورت حمل کالا از کشورهای روسیه،آذربایجان،ترکمنستان و قزاقستان از طریق دریا صورت گرفته و سپس از انزلی به بنادر آزاد ایران منتقل می شود. مرحله دوم احداث خط آهن انزلی-آستارا به مسافت ۱۳۰ کیلومتر، که موجب تکمیل دالان ریلی شمال-جنوب خواهد شد.
احداث خط آهن رشت – آستارا و تکمیل دالان شمال – جنوب، نقش مهمی در توسعه اقتصادی بند چابهار هم خواهد داشت. در واقع پس از تکمیل راه آهن چابهار – زاهدان ، از این راه‌گذر، بندر چابهار در ساحل شرق دریای به عنوان بندری استراتژیک در مبادلهٔ کالا به شرق کشور و همسایه‌های شرقی و آسیای میانه مبدل شده و نقش مهمی ایفا خواهد کرد.
انتظار می رود خط آهن چابهار-زاهدان به طول ۵۸۰ کیلومتر که ریل‌گذاری آن شروع شده، در دوره تصدی دولت سیزدهم راه‌اندازی شود. تجهیز بندر چابهار به امکانات مورد نیاز برای پذیرش انواع کشتی و تکمیل راه آهن می تواند ظرفیتهای منطقه آزاد چابهار را برای جذب سرمایه گذاری های داخلی و مضاعف نماید.
در ماه های گذشته انتقال کالا از مسیر ریلی چین – قزاقستان – ایران – عراق به واقعیت پیوسته که اقدامی حائز اهمیت تلقی می شود . با اتصال خطوط ریلی سراسری ایران به بصره که برای استفاده از زوار اربعین موقتا فعال شد نیز می توانیم شاهد حمل نقل ترکیبی ریلی – دریایی – ریلی از چین به عراق از مسیر منطقه آزاد انزلی باشیم. همچنین اخیرا انتقال کالا از امارات به ترکیه از مسیر ایران صورت گرفته و می توان ترانزیت کالا بین امارات و روسیه را نیز از برنامه ها و اهداف ترانزیتی کشور بحساب آورد.
در مجموع شرایط موجود فرصت بسیار خوبی برای توسعه بخش حمل و نقل با هدف درآمدزائی، فراهم کرده و انتظار است از تمام ظرفیت‌های بخش های دولتی و خصوصی و دیپلماسی اقتصادی با حمایت و نظارت دولت، برای تکمیل دالان شمال جنوب و همچنین بهره برداری از دیگر خطوط مواصلاتی کشور اقدام گردد.

محسن پاک آئین
انتهای پیام/