به گزارش نصر، دکتر سید باقر شریف زاده، فعال صنعتی، عضو هیات علمی دانشگاه الغدیر و رئیس انجمن مدیران صنایع آذربایجان شرقی، سومین میهمان سلسله نشست‌های تحلیلی «مسیر توسعه» بود. این نشست با حضور سید باقر شریف زاده، محمد عزیزی راد مدیر خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران (ایرنا) در آذربایجان شرقی و تعدادی از فعالان رسانه‌ای در تحریریه نصر برگزار شد.
رئیس انجمن مدیران صنایع آذربایجان شرقی در ابتدای این نشست از ابتکار عمل رسانه نصر در برگزاری سلسله نشست‌های تحلیلی «مسیر توسعه» قدردانی کرد و افزود: ابتدا از ابتکار عمل و تلاش شما در بسط گفتمان توسعه متشکرم.
 
رشد و پیشرفت را با توسعه اشتباه نگیریم
شریف زاده در خصوص تعاریف توسعه و ابعاد مختلف آن، گفت: در تعریف توسعه مباحث از زوایای مختلفی مطرح است، که متاسفانه بعضی از افراد پیشرفت و رشد را با توسعه اشتباه گرفته‌اند. در تعریف توسعه برخی تحول اساسی در کیفیت چگونگی انجام کارها را توسعه تعریف می‌کنند، اما توسعه یک فرآیند طبیعی عالم بشریت است که از بدو خلقت به حرکت درآمده و تا قبل از قرن بیستم با نام‌های متفاوتی شناخته می‌شد، مثل سعادت، آرمان، آزادی خواهی، مالکیت خصوصی و ... که نهایتاً در قرن بیستم با لغت توسعه مطرح شد و سیر تکامل توسعه مثل رشد یک نوزاد است که نیازهای آن مانند هرم مازلو از معشیت، امنیت، تغذیه شکل می‌گیرد و در نهایت به مرحله خود شکوفایی می‌رسد که در آن مرحله، تحول اساسی در انسان و جامعه رخ می‌دهد و متوجه می‌شود که درد انسان‌ها فقط مشکل پول، خانه، معیشت، خودرو و... نبوده است. به عبارتی توسعه یک تحول اساسی و کیفی در ذهنیت و رفتار جامعه است. اگر در جامعه‌ای تحول اساسی در رفتار، منش یا افکار باشد آن یک جامعه توسعه یافته است.
وی افزود: توسعه با ساختمان و در و دیوار شکل نمی‌گیرد، توسعه حتی با علم هم به دست نمی‌آید. شما در کشورهای اسکاندیناوی و حتی در کشور آلمان نگاه کنید می‌بینید ساختمان‌ها همان ساختمان‌هایی هستند که 50 سال پیش بود، تعداد دانشگاه‌ها، مدرسه‌ها و... همان است، حتی ظاهر شهر همان است، در نتیجه توسعه از تحولات رفتاری و درونی ما شکل می‌گیرد.

 

شریف زاده در تشریح تفاوت‌های رشد و توسعه، توضیح داد: رشد تکثیر شرایط موجود است، فرض کنید در آذربایجان شرقی هزار کیلومتر جاده وجود داشته و استاندار وقت می‌گوید مقدار آن را دو برابر کرده است، این رشد است که اتفاق افتاده است که در همه حوزه‌ها صدق می‌کند، اما اگر همراه این رشدها شرایط موجود ارتقاء کیفی هم پیدا کند، همزمان با رشد توسعه هم رخ داده است. فرض کنید کارخانه ریخته‌گری تراکتورسازی اعلام کند که میزان محصولاتش دو برابر شده، این رشد خوبی است که اتفاق افتاده، اگر اعلام کند که تا دیروز از کوره‌های القایی در تولید استفاده می‌کرد، اما امروز از کوره‌های قوس الکتریکی استفاده می‌کند، این یک پیشرفت است که حاصل شده است، اما وقتی از توسعه سخن می‌گوییم، این یک تحول کیفی در این کارهاست.
وی ادامه داد: وقتی بخواهیم از لحاظ مذهبی به جریان توسعه نگاه کنیم همان طور که در قرآن کریم اشاره شده است «بَشِّرْ عِبَادِ الَّذِینَ یسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیتَّبِعُونَ أَحْسَنَه» چیزی که ما لازم داریم همین است، ما 70 سال برای این مملکت هزینه خرج کردیم و از سال 1200 توسعه شروع و شکل گرفته است از منابعی چون جنگل، نفت، آب به درستی استفاده نکرده‌ایم و الان نیز جز کشورهای توسعه نیافته هستیم. اگر بخواهم در مورد مشکل اساسی توسعه در کشور حرف بزنم، پاسخ من این است که ما مشکلی در نام این پروسه نداریم، مهم نیست نامش را چه بگذاریم، همانطور که بعد از انقلاب نام‌های مختلفی مانند شکوفایی، پیشرفت، رشد برای مفهوم توسعه استفاده کردند، ولی واقعیت این است که ما به تحول اساسی برای نیل به توسعه نرسیده‌ایم.

   
توسعه با عقلانیت به دست می‌آید
این استاد دانشگاه اظهار کرد: بعضی‌ها معتقدند که ما در 70 سال اخیر موقعیت سیاسی و جغرافیایی خوبی نداشتیم یا بعضی‌ها معتقدند که نهاد‌های سیاست گذاری درست شکل نگرفته‌اند یا آموزش و پرورش درست نبوده یا نهادهای خانواده درست نبوده و... اما بنده پس از 40 سال مطالعه و کار به این نتیجه رسیده‌ام که ما چیزی به نام عقلانیت و مدیریت برای توسعه کم داریم. یقین بدانید ما بدون تحول لازم در عقلانیت تک تک افراد و عقلانیت اجتماعی کم داشته‌ایم. همان طورکه در سوره یونس آیه 100 خداوند متعال می‌فرماید «وَ یَجْعَلُ الرِّجْسَ عَلَى الَّذِینَ لَا یَعْقِلُونَ» یجعل فعل مضارع است، خداوند می‌فرماید یعنی در حال مقرر کردن پلیدی برای کسانی هستیم که عقلانیت ندارند. ببینید 22 هزار 200 میلیارد تومان را سالانه در آذربایجان شرقی دولت یارانه 45 هزار تومانی می‌دهد، اما بودجه عمرانی استان آذربایجان شرقی 300 میلیارد است! کسی نیست عقلانیت به خرج دهد این رقم کلان را به جای پخش کردن میان مردم، برای توسعه صنعتی و فرهنگی و... همین مردم هزینه کند؟ مثال عرض می‌کنم، 500 میلیارد هم برای کمک معیشتی برای قشر واقعاً ضعیف استان کافیست، با بقیه این رقم می‌توان کارخانه‌هایی در حد و اندازه تراکتورسازی و ماشین‌سازی راه اندازی کرد.
شریف زاده ادامه داد: سال هاست برای روستاها امکاناتی همچون برق، گاز، تلفن، اینترنت و جاده را تامین کرده‌ایم، ولی به هدف توسعه هنوز نرسیده‌ایم و روستاییان هنوز با این همه سرمایه گذاری‌هایی که انجام شد، سعادت خود را در کوچیدن به شهرهای بزرگ می‌بینند. مشکل اصلی توسعه ما، نهادینه نشدن عقلانیت در سیاست گذاری و مدیریت است.

 

 

مطالبه‌گری مردم و رسانه‌ها برای نیل به توسعه یک ضرورت است
وی در مورد نقش رسانه‌ها در توسعه گفت: برای نیل به توسعه باید قواعد بازی در نهادهای سیاستگذار اصلاح شود و فشار بر حاکمیت در قالب مطالبه‌گری رسانه‌ها برای نیل به توسعه یک ضرورت است. این نقش مهم رسانه هاست که با نقادی، شفاف‌سازی، آموزش و مطالبه‌گری برای همسو کردن مردم و نهادهای سیاستگذار، مسیر توسعه را هموار کنند.
وی تاکید کرد: باید از کلی گویی خارج شویم، تصمیم گیران و سیاستگذاران در ارائه عملکردهای خود باید با اعداد و ارقام صحبت کنند و شاخص‌های توسعه با عدد و رقم بررسی شود نه با وعده‌ها و کلی گویی‌ها.
 
جامعه ایران در حال یک تغییر نامتجانس است
شریف زاده ادامه داد: جامعه ما در حال تغییر است، این تغییر را یا واقعاً نمی‌بینیم یا آن را قبول نمی‌کنیم. حدود 75 درصد مردم ایران شهر نشین هستند؛ این اتفاق ظرف 23 تا 25 سال اتفاق افتاده است که در دنیا 100 تا 150 سال اتفاق افتاده است، یعنی خیلی زود شهروند شده‌ایم. بعد خانواده‌ها در سال 75 پنج نفره بوده، اما الان به ندرت به چهار نفر می‌رسد که متاسفانه خانواده‌ها الان 2 نفر یا 3 نفری هستند. امید به زندگی هم افزایش یافته است.
وی با بیان اینکه باید به این تغییرات و عددها دقت کنیم، افزود: ما 14 میلیون تحصیل کرده در کشور داریم که 10 میلیون آن بیکار هستند، در دنیا یک شاخصی است به نام world happiness report داریم که میزان درجه شادی افراد جامعه را مشخص می‌کند؛ علی رغم اینکه کشور ما رتبه 27 تولید ناخالص داخلی جهان را دارد، شاخص درجه شادی ما بین 150 کشور رتبه 108 را به خود اختصاص داده است که این آمار برای 2 سال پیش است احتمال دارد الان کمتر هم باشیم. ما در آزادی عمل اقتصادی از نظر حقوق مالکیت، فقدان فساد، آزادی کسب و کار، مخارج و هزینه‌های دولت تقریباً بین 185 کشور در رتبه 175 هستیم. بهره وری یک کارگر ایرانی تقریبا یک یازدهم کارگر ژاپنی است.
شریف زاده ادامه داد: 8 میلیون و 200 هزار نفر در کشور حقوق بگیر داریم که اگر جمعیت کشور را 82 میلیون نفر حساب کنیم، تنها یک دهم مردم شاغل و بقیه افراد فقط مصرف‌کننده هستند. این‌ها نشانه‌های تغییر هستند و باید تصمیم گیران و سیاست گذران به این رقم‌ها به دقت توجه کنند.
وی گفت: جامعه ایران مدت هاست در حال تغییر نامتجانس است و انقلاب مشروطه حاصل انقلاب تلگراف بود، بعد از آن برهه‌های تاریخی نهضت ملی نفت، انقلاب اسلامی رادیو، کاست، ویدیو، فلش مموری، لوح فشرده و... به وجود آمده و تغییرات بزرگی را سبب شدند و الان علمای علم مدیریت بر این نظرند که تا سال 2030 بیش از 30 میلیارد اشیا هوشمند خواهند شد، پس ما روز به روز در حال تغییر هستیم و تغییر سیاست‌های ما با همین سرعت باید پیش رود.

 

 

در مسیر توسعه گفتمان و تفکر جمعی را فراموش کرده ایم
شریف زاده ادامه داد: تقریباً 200 سال است که ما وارد مباحث توسعه شده‌ایم و برهه‌های مختلف تاریخی از زمان مشروطه، زمان انقلاب و تا الان ادامه دارد که ما چندین برنامه توسعه هم نوشته‌ایم. ما در مسیر توسعه گفتمان، اعتماد، تفکر جمعی، تفکر سیستماتیک را فراموش کرده‌ایم، ما در خوف و رجاء مسیر توسعه قرار داریم، خودمداری و منیت‌ها متاسفانه در بین ما شایع شده و کار کردن به شکل گروهی و تیمی را یاد نگرفته‌ایم. ریسک پذیری در جامعه کم شده است، هم از سوی سرمایه گذاران و هم مدیران؛ شما الان مدیری نمی‌توانید مدیری پیدا بکنید که بر اساس مسئولیتی که دارد، بخواهد کاری دارای ریسک را انجام دهد و مسئولیت آن را بپذیرد.
وی گفت: این یک فاجعه است که آمار سازمان مدیریت را ببینید که ظرف چند سال گذشته 7 یا 8 هزار نفر استخدام شده‌اند، اما اکثراً جزو رتبه‌های بالای 20 یا 30 هزار کنکور هستند، پس نفرات اول تا 15 هزار کنکور کجا هستند؟ در بحث آموزش رتبه‌های 15 تا 20 هزار را به دانشگاه‌های تربیت معلم بردیم، ولی دنبال نفرات اول تا 15 هزار را رها کردیم؛ یعنی ما به این افراد با زبان بی‌زبانی گفتیم که این گوی و این میدان و هر کجا را که دوست داشتید به آنجا مهاجرت کنید! دانایی مگر جرم است که کسی از نخبگان مملکت حمایت نمی‌کند؟
شریف زاده در خصوص آمار شرکت کنندگان در کنکور و کاهش چشمگیر متقاضیان رشته‌های علوم پایه، علوم انسانی و فنی و مهندسی نیز افزود: ما از سال 1307 دانشجویان را با ارائه بورس تحصیلی برای دکتر یا مهندس شدن تشویق کرده‌ایم، یعنی از طریق سیاست گذاری ما این دانشجویان را به سمت رشته‌های پزشکی و مهندسی هدایت کرده‌ایم و عملاً در این کشور اعلام کرده‌ایم هر کس بخواهد موفق شود، یا باید پزشک شود و یا مهندس و نیازی به رشته‌های دیگر مانند علوم انسانی، پایه و مدیریت نداریم در صورتی که در مباحث توسعه این موارد جزوی مهم از الزامات است. ما باید دیدگاهمان را نسبت به درک توسعه اصلاح کنیم. توسعه زمانی است که یارانه‌ای که به مردم پرداخت می‌شود باعث از بین رفتن فقر باشد، وقتی فقر ریشه کن نمی‌شود و پایه‌های آن عمیق‌تر می‌شود، آن میلیاردها هزینه‌ای که انجام شده تبدیل به عددی می‌شود که در عددی دیگر تقسیم شده است. باید به ابعاد انسانی توسعه توجه داشته باشیم و این مسئولیت راهبردی رسانه است که توجه‌ها را به این مهم جلب کند.
 
با وجود فقر نمی‌توان از توسعه حرف زد
وی ادامه داد: «ریچارد نفیو» در کتاب هنر تحریم‌ها صفحه 52 با صراحت می‌گوید که هدف از تحریم‌ها از کار انداختن فضای کسب و کار ایران است. ما نخبگان را در کشور منزوی کرده‌ایم و به مدیریت حجره‌ای روی آورده‌ایم. وقتی فقر هست، نمی‌شود از توسعه حرف زد. بزرگترین هدف ما در توسعه از بین بردن فقر است؛ اول باید فقر از بین برود و برای از بین بردن فقر به اجماع همه جانبه با عقلانیت کامل و تحول نیاز است. اما تحول با تعامل و ارتباط با دنیا به وجود می‌آید، معنی تعامل با دنیا این نیست که باج بدهیم، پیامبر اکرم (ص) در یکی از جنگ‌ها به اسیر با سواد دشمن می‌فرماید سه مسلمان را باسواد کن تا آزاد شوی. این منش پیامبر ماست.

 

 

تبریز و آذربایجان بستر توسعه ایران است
شریف زاده در مورد اهمیت توجه به رشد و توسعه آذربایجان به عنوان پیشران توسعه کشور، تاکید کرد: تبریز یک برند و یک مکتب است، وقتی این همه در مورد اولین‌های فرهنگی، سیاسی و اقتصادی تبریز سخن می‌گوییم، یعنی از توسعه سخن می‌گوییم. اینکه تبریز به عنوان شهر بدون گدا شناخته می‌شود، این حاصل یک تحول اجتماعی و فرهنگی در این شهر است که ده‌ها سال پیش روی داده است و حاصل آن توسعه است. تبریز و آذربایجان بستر توسعه ایران هستند، هنوز دیر نیست که قدردان سرمایه‌های اجتماعی باشیم و به اجماع فکری معتقد باشیم و به سازمان‌های مردم نهاد میدان بدهیم تا مسیر توسعه را سرعت دهند.
این عضو هیات علمی دانشگاه الغدیر گفت: ما زمانی می‌توانیم سهم قابل توجهی در توسعه داشته باشیم که در خود استان قوی باشیم. اگر افراد قوی در استان چون استاندار، نمایندگان، مدیران و... مسئول باشند فرق نمی‌کند که دولت کدام سوی سیاسی باشد، در هر حال مجبور است به مطالبه مستدل و منطقی یک استان قوی پاسخ دهد. همین مساله تشکیل مس سونگون نمونه این مساله است که با تبیین رسانه‌ها و مطالبه‌گری مردم، همه مسئولان امر را پیگیر تشکیل شرکت مس آذربایجان کرده است، چرا که این مساله به یک مطالبه عمومی تبدیل شده و همین مطالبه‌گری مردم و رسانه‌ها است که رئیس جمهور را در بدو ورودش به تبریز با هلیکوپتر به مجتمع مس سونگون می‌برد. مردم و رسانه‌ها باید در مباحث توسعه هم چنین عمل کنند و توسعه باید به یک مطالبه عمومی تبدیل شود.
شریف زاده در پاسخ به این سوال که چرا توسعه تبریز برای ایران مهم است؟ گفت: این که آذربایجان در بیان مقام معظم رهبری به عنوان سر ایران مطرح می‌شود، یک تعارف نیست. آذربایجان در تاریخ همواره بستر و محور ارتباطی ایران با امپراطوری عثمانی سابق، امپراطوری روم، شوروی سابق، روسیه فعلی، قفقاز، ترکیه و اروپا بوده و هست که این مهم سبب شده آذربایجان از ساختارهای اجتماعی، سیاسی و فرهنگی متمایز و پیشرو باشد.
وی افزود: نمی‌دانم خاک تبریز چه دارد که هرکس که زاده تبریز و آذربایجان است، حتما یک نبوغ فکری در کارآفرینی یا تجارت دارد. کمترین آمار بیکاری کشور مربوط به تبریز و آذربایجان است، چنین چیزی به دلیل این نیست که دولت در اینجا تلاش خاصی انجام داده است و در آذربایجان بیکار وجود ندارد، دلیل این مساله فرهنگی است و ریشه در غیرت آذربایجان دارد و اینجا کسی نمی‌تواند بیکاری را تحمل کند و برای فعالیت به سایر نقاط کشور و جهان می‌رود. این بستر فرهنگی یک فرصت کم نظیر برای نیل به توسعه است که باید با برنامه‌ریزی سیاستگذاران از آن به نفع توسعه منطقه‌ای و کشور بهره برد؛ با طی این مقدمه در نهایت تاکید می‌کنم که تبریز و آذربایجان با بستر فرهنگی خاص خود، بستر و لوکوموتیو توسعه ایران است و اگر تبریز و آذربایجان توسعه یابد، ایران به توسعه خواهد رسید.

 

 

دودی‌ست در این خانه که کوریم ز دیدن
شریف زاده در مورد میزان موفقیت‌های برنامه‌های پنج ساله توسعه دولت نیز گفت: باید متولی این کار که سازمان برنامه بودجه است باید شاخص‌های توسعه را رصد کند و بر اساس آن برنامه‌ریزی کند. با شعار، عددسازی و آمارسازی توسعه به دست نمی‌آید. در نتیجه ما الگوی درست و مشخصی برای توسعه نداریم و یا هنوز تعریف مفاهیم توسعه را نمی‌دانیم که هنوز برخی تصمیم گیران توسعه را محصول غربی می‌دانند.
وی ادامه داد: مفاهیم توسعه امروز دگرگون شده و شاهدیم که امروز شرکت‌هایی به وجود آمده‌اند که به تنهایی معادل نفت ایران درآمد دارند، امروز یک اجماع فکری نیاز داریم و بدانیم همه روی یک کشتی نشسته‌ایم و باید با عقلانیت تصمیم بگیریم که کشور کدام مسیر را طی کند تا عقب ماندگی‌ها جبران شود؛ به قول استاد شهریار «دودی‌ست در این خانه که کوریم ز دیدن»، اگر برای آینده برنامه نداشته باشیم، بیشتر متضرر خواهیم شد.
شریف زاده در پایان گفت: در توسعه مبحثی به نام مدارا و توسعه داریم. معانی مثل تسامح و رواداری هم در میان آن است. تحمل در بطن مدارا است و یک پذیرش است که ممکن است با آن کاملاً موافق نباشیم، اما در رواداری چنین نیست و پذیرش آن داوطلبانه است، در مباحث توسعه دولت باید مدارا کند و مردم رواداری. دولت باید تحمل دگر اندیشی داشته باش،د تحمل داشته باشد که مثلاً نصرنیوز متفاوت فکر کند و متفاوت بنویسد و وظیفه دولت تحمل دگراندیشی است. اثر انگشت هشت میلیارد انسان یکی نیست و هیچ دلیلی هم ندارد که اندیشه این هشت میلیارد نفر یکسان باشد و قرار نیست همه یک طور فکر کنند که در این صورت اساساً توسعه پدید نمی‌آید. رسانه‌ها مردم را به دگر اندیشی و اساساً به اندیشه دعوت کنند که در این صورت جامعه توسعه می‌یابد.

 
📹 برای مشاهده گزارش ویدیویی نشست سوم مسیر توسعه با کیفیت FHD در آپارات کلیک کنید: بخش اول - بخش دوم

انتهای پیام/