به گزارش نصر، این روزها بکرترین جنگل خطه آذربایجان، پاییز زودرسی را در گرم‌ترین فصل سال تجربه می‌کند؛ تهدیدی که سالهاست بر سر جنگل‌های ارسباران سایه گسترانیده است به گونه‌ای که دخالت بشر و تغییر شرایط اقلیمی نیز موجب طغیان آفات پروانه دم قهوه‌ای و ابریشم باف ناجور در جنگل‌های ارسباران شده است.
پروانه دم قهوه‌ای، آفت برگ خواری است که به درختان جنگلی و درختان میوه حمله می‌کند؛ بر اساس مطالعات زیست شناسی انجام یافته در سال‌های ۱۳۷۶ تا ۱۳۷۸، در نقاط مختلف جنگل‌های ارسباران، حشرات بالغ این آفت از اواخر بهار ظاهر شده و پس از جفت‌گیری، پروانه ماده دستجات تخم خود را پشت برگ‌های میزبان قرار می‌دهد.
پس از دوره رشد جنینی، لاروهای سن اول از اوایل مرداد ماه ظاهر شده و در ابتدا از پارانشیم روی برگ‌ها تغذیه می‌کند؛ این لاروها، ضمن دو مرحله پوست اندازی و تغذیه به تدریج تا شروع فصل سرما با تنیدن تارهای ابریشمی لانه‌ای را ایجاد کرده و تا بهار سال بعد در داخل آن زمستان گذرانی می‌کند.
در بهار سال بعد لاروهای سن سوم زمستان گذران از لانه‌ها خارج شده و دوباره به تغذیه از برگ‌ها و جوانه‌ها شروع می‌کند؛ در بهار سال بعد، لاروهای سن سوم بعد از دو تغییر جلد، در لابه لای برگ‌ها به شفیره تبدیل می‌شوند و حدود ۲۰ روز بعد، پروانه‌های بالغ ظاهر می‌شوند.

محلول پاشی به صورت دستی و هوایی در سال جاری
این موضوع زمانی که با سرپرست معاونت حفاظت و امور اراضی و رئیس کارگروه تخصصی گیاه پزشکی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری آذربایجان شرقی مطرح شد، با اشاره به آفات پروانه دم قهوه‌ای بلوط و ابریشم باف ناجور در جنگل‌های ارسباران به خبرنگار مهر گفت: آفت ابریشم باف ناجور در جنگل‌های حوزه شهرستان کلیبر و آفت پروانه دم قهوه‌ای بلوط نیز در جنگل‌های حوزه اهر و هوراند، خساراتی را به بار آورده است.
علی قنبری ادامه داد: عملیات کنترل جمع آوری آفت اعم از جمع آوری لانه‌های زمستان گذران در سال ۹۹، حدود ۲۰۰۰ هکتار در شهرستان اهر و ۱۰۰۰ هکتار شهرستان هوراند و ۲۰۰۰ هکتار در شهرستان کلیبر انجام گرفته است.
وی افزود: با وجود سختی و محدودیت‌های موجود در محلول پاشی، در سال جاری محلول پاشی به دو صورت دستی و هوایی در جنگل‌های ارسباران انجام شده است و از این رو برنامه‌هایی برای جمع آوری مکانیکی نیز ادامه خواهد یافت.
سرپرست معاونت حفاطت و امور اراضی و رئیس کارگروه تخصصی گیاه پزشکی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری آذربایجان شرقی بیان کرد: در حالت عادی همین آفت‌ها بخشی از اکوسیستم جنگل هستند که دشمنان طبیعی برای خود داشته و در سطح وسیع‌تر، یک شبکه غذایی را نیز تشکیل می‌دهند.

حالت طغیانی آفات در جنگل‌های دست خورده
قنبری معتقد است: این آفات، هر ۷ سال یکبار در جنگل‌های دست خورده حالت طغیانی به خود می‌گیرند. بدین گونه که در جنگل‌های بکر، قدرت خود تنظیمی داشته و دشمنان طبیعی بر این قادر هستند تا آن‌را کنترل کنند؛ اما در جنگل‌هایی نظیر جنگل‌های ارسباران که جزو جنگل‌های دست خورده بوده و همواره در طول تاریخ مورد بی مهری قرار گرفته‌اند قدرت خود تنظیمی وجود نداشته و بر اثر طغیان آفات، خسارت‌هایی را نیز به بار می‌آورد.
وی افزود: حالت طغیانی آفات، حدود یک تا ۳ سال طول می‌کشد که در چنین شرایطی باید اقدامات کنترلی نظیر جمع آوری مکانیکی آفات از سوی منابع طبیعی استان انجام گیرد که در نتیجه این اقدام میزان خسارت و جمعیت آفات، کاهش یابد.
وی در پاسخ به سوال خبرنگار مهر مبنی بر اینکه آیا اقدامات مقابله‌ای با آفات پروانه دم قهوه‌ای بلوط و ابریشم باف ناجور وجود دارد یا خیر، پاسخ داد: امکان از بین بردن این آفات قبل از حالت طغیانی به لحاظ علمی و اجرایی امکان پذیر نیست و تنها در حین طغیان آفات پروانه دم قهوه‌ای و ابریشم باف ناجور می‌توان عملیات کنترلی را انجام و میزان خسارت زایی را کاهش داد.

تغییر شرایط اقلیمی و دخالت‌های بشری
قنبری ادامه داد: در سال ۸۰ الی ۸۵ برای نخستین بار، آفت پروانه دم قهوه‌ای در جنگل‌های ارسباران مشاهده شده است.
سرپرست معاونت حفاظت و امور اراضی و رئیس کارگروه تخصصی گیاه پزشکی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری آذربایجان شرقی گفت: از علل عمده‌ای که موجب حالت طغیانی این آفات در جنگل‌های ارسباران می‌شود به گرمای هوا، شرایط اقلیمی، خشکسالی و دخالت‌های نابجای بشر می‌توان اشاره کرد.
او افزود: در جنگل‌های واقع شده در مکیدی دره، جنگل‌های همجوار با زراعت و پارک جنگلی فندقلو، حالت طغیانی آفات بیشتر به چشم می‌خورد؛ بنابراین در جنگل‌هایی که دخالت بشر کمتر است حالت طغیانی آفات رخ نمی‌دهد.

آفت پروانه دم قهوه‌ای موجب خشکیدگی درختان نمی‌شود
قنبری ادامه داد: خسارت ناشی از آفات پروانه دم قهوه‌ای، خشکیدگی یا از بین رفتن جنگل‌ها نیست بلکه این آفت، از برگ‌های درختان تغذیه می‌کند و با از بین رفتن برگ در فصل رویش، رشد سالیانه درخت کاهش می‌یابد؛ در نتیجه منجر به خشکیدگی درختان نمی‌شود و تا پایان فصل رویش، برگ‌های درختان به حالت عادی خود برمی‌گردند.
وی گفت: مشاهده چهره خزان زودرس در طبیعت خوشایند نیست و همین موجب کاهش رشد سالیانه درختان نیز می‌گردد اما در هر صورت، عملیات کنترل و کاهش میزان خسارت، در این راستا انجام می‌گیرد.

خرید هواپیما و سم پاشی در جنگل‌های ارسباران
نماینده مردم اهر و هریس در مجلس شورای اسلامی نیز به خبرنگار مهر گفت: اقداماتی نظیر سم‌پاشی هوایی در جنگل‌های ارسباران برای مقابله با آفات پروانه دم قهوه‌ای از سوی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان انجام یافته است.
احمد محرم زاده ادامه داد: مبلغی حدود ۴۵۰ میلیون تومان از سوی استانداری و منابع طبیعی استان درخواست شده بود که در نهایت با مکاتبات انجام گرفته این مبلغ تخصیص یافته و امکاناتی نظیر خرید هوایپما و سم پاشی در جنگل‌های ارسباران برای مقابله با آفات موجود انجام گرفته است.

تغذیه آفت پروانه دم قهوه‌ای از برگ درختان
کارشناس گیاه پزشکی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان آذربایجان شرقی نیز به خبرنگار مهر گفت: آفت جز طبیعی اکوسیستم به شمار می‌رود که در حالت طبیعی در شرایط تعادل بوده و حتی دارای زنجیره غذایی نیز است.
علیرضا بیگ پور، تغییر شرایط اقلیمی و دخالت بشر در افزایش جمعیت آفات مؤثر دانسته و افزود: در این حالت، با توجه به شرایط موجود باید اقدام هوشمندانه‌ای انجام گیرد.
وی ادامه داد: در بحث پیشگیری، مدیریت جمع آوری آفت مطرح می‌گردد که در این راستا مرحله‌های مختلفی اعم از پیش آگاهی، رصد و پایش، پیشگیری و کنترل در زمان مخصوص خود باید انجام گیرد تا به کنترل آفت منجر شود.
بیگ پور بیان کرد: تغذیه آفت پروانه دم قهوه‌ای از برگ‌ها و اندام‌های سبز درختان، تأثیراتی بر رشد درختان دارد اما منجر به خشکیدگی درختان نشده و به مرور زمان احیا می‌شود.

جمع آوری شفیره‌های زنده و تخم‌های آفات
وی افزود: چرخه زندگی آفت پروانه دم قهوه‌ای در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان مورد مطالعه قرار گرفته و از این رو شرایط کنترل، موقعیت و روش کنترل جمعیت آن نیز بر اساس یافته‌های علمی به دست آمده است.
کارشناس گیاه پزشکی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان آذربایجان شرقی گفت: آفت پروانه دم قهوه‌ای و ابریشم باف ناجور، در زمان‌های خاصی، خسارات بیشتری را به بار می‌آورد و در حال حاضر طی بازدیدهای انجام گرفته از مناطق مورد نظر، این آفات به اوج تغذیه خود رسیده‌اند.
بیگ پور توضیح داد: در راستای مدیریت آفات، کارگروه تخصصی گیاه پزشکی اداره کل منابع طبیعی استان از دانشگاه تبریز، اداره کل محیط زیست استان، نمایندگانی از حفظ نباتات و جهاد کشاورزی استان نیز تشکیل شده است.
وی به جمع آوری مکانیکی لانه‌های زمستان گذرانی، تخم‌های آفات و جمع آوری شفیره‌های زنده اشاره کرده و گفت: در حال حاضر روش جمع آوری مکانیکی به یک روش روتین در کل کشور تبدیل شده است.
بیگ پور در پایان به روش بیولوژیکی جمع‌آوری آفات تأکید کرده و توضیح داد: یکی از دشمنان طبیعی این آفات، باکتری‌ها هستند که به صورت ترکیب تجاری به نام بی تی، برای مهار آفت پروانه دم قهوه‌ای استفاده می‌شود.

آناهیتا رحیمی
انتهای پیام/