محمد بن سلیمان فضولی، که به بغدادی نیز شهرت دارد، یکی از شاعران صوفی‌مسلک و سرشناس ترک در سده دهم قمری و از اندیشمندان شیعی است. او در عراق، در زمان سلطنت آق قویونلوها، به دنیا آمده، مدتی در بغداد اقامت داشته و بیشتر زندگی خود را در کربلا گذرانده است. از این روی، سه زبان ترکی، فارسی و عربی را به خوبی می‌دانست و به هر سه زبان شعر سروده‌است. او را یکی از پایه‌گذاران سبک هندی می‌دانند. وی آثار فراوانی مانند کلیات اشعار ترکی، فارسی و عربی، حدیقة السعداء و مطلع الاعتقاد نگاشته است.
او از کودکی دروس ابتدایی را پیش پدرش آموخت. از دیگر اساتید وی ملا رحمت‌الله را نام برده‌اند. از تفصیل تحصیلات وی بیش از این اطلاعی در دست نیست؛ ولی از آثار فضولی برمی‌آید که با علوم مرسوم زمانش مانند فقه، منطق، فلسفه، حدیث، تفسیر، کلام، ریاضی و طب آشنا بوده و در برخی تخصص داشته؛ مانند کلام که کتابی در این موضوع نگاشته است.
مهمترین دلیل شهرت وی، شعرهای ترکی اوست. برخی از اشعار ترکی او با تعابیر «شورانگیر و حیرت‌آور» یاد کرده‌اند. فضولی، شعرهای فراوانی در ستایش امامان(ع) به ویژه امام علی(ع) و امام حسین(ع) نگاشته است.
وی به علت تولد یا سکونت در بغداد، به بغدادی و به سبب تخلص شعری‌اش که فضولی بود به فضولی شهرت یافت. در زبان عربی، واژه فُضول، به معنای آراسته شدن به فضیلت و فرزانگی آمده و در کاربرد دیگری، جمع فضل، به معنای زیاد و بیشتر است؛ به عکس معنای عامیانه و طنزآمیز متداول در فارسی که به شخص مفتش، بی‌ادب و دخالت کننده فضول گفته می‌شود؛ از این روی، واژه فضولی، که تخلص این شاعر است، به معنای شخص فرزانه و با فضیلت است. فضولی خود، در مقدمه دیوان اشعار فارسی‌اش به این موضوع پرداخته است. همچنین سید محمدحسین شهریار، شاعر بزرگ، در ضمن شعری ترکی، به سه زبانه بودن شعر فضولی تصریح و به مفهوم فضیلت در کلمه فضولی اشاره کرده است.
همانطور که گفته شد، فضولی به سه زبان ترکی، فارسی و عربی شعر می‌سرود. اما هنر او بیشتر در زبان ترکی که زبان مادری‌اش بود نمود داشت. برخی، فضولی را بنیان‌گذاران ادب منظوم ترکی آذربایجان دانسته‌اند.

در تاریخ شعر عثمانی، فضولی را نخستین شاعر از چهار شاعر بزرگ می‌دانند که در ادبیات قدیم عثمانی، دارای جایگاه ادبی‌اند. همچنین او تعدادی از پادشاهان و وزیران، از جمله شاه اسماعیل صفوی، سلطان سلیمان قانونی و وزیرش، ابراهیم پاشا را مدح گفته است.
او بین سال‌های ۹۶۳ تا ۹۷۰ق. درگذشت و در کربلا، نزدیک حرم امام حسین(ع)، کنار مقبره عبدالمؤمن دده دفن شد. وی آرامگاهی داشت که برای توسعه خیابان اطراف حرم تخریب شد. امروزه سنگ قبری از او وجود دارد.
انتهای پیام/