در اواخر قرن یازده و اوایل قرن دوازده میلادی شاعر بزرگ آذربایجان مهستی گنجوی با ترنم اشعار درخشنده خود موفقيت و اشتهار بزرگی را در میان مسلمانان کسب نمود. او شطرنج را با مهارت بازی می کرد و در موسیقی و آهنگسازی نیز دست داشت ليكن ترجمه شرح حال او وضع معما به خود گرفته است.
اگر به واقعیت حیات او بپردازیم به روایت مسلمانان آن دوره زندگانی او با زندگانی عادی سایرین فرق داشته است.
ترجمه آثار مهستی در صفحاتی که قطع معين دارند بسیار کم است ليكن رافائيل حسین اوف با قلم شیوای خود آثار خلق شده او را ستوده و خواندن آنها را در هر موقعیتی همه وقت مصلحت دانسته است.
مهستی گنجوی در سال ۱۰۸۹ میلادی در شهر گنجه متولد شده و تا آخر عمرش در گنجه بوده است.
نام اصلی او منيجه و از عنوان مهستی برای تخلص اشعارش استفاده می نمود و در مورد منشاء تخلص او روایات بسیاری نقل گردیده است. در یکی از این روایات آمده است که روزی منیجه به حضور سلطان سنجر بار یافته است. او ضمن صحبت با سلطان مقام خود را کوچکتر از همه اظهار می کند. سلطان در جواب او می گوید که تو مه هستی یعنی از همه کس بزرگتر هستی و این دو کلمه بعدها در کثرت استعمال به کلمه « مهستی » مبدل گردید و مشهور شد. به اصطلاح دیگر مه وستی، آی خانم، آی بزرگ، خانم بزرگ، دو کلمه می باشند و مهین بانوی نظامی گنجوی نیز مشابه همین نام بوده است. مهستی گنجوی تحصیلات عالی داشته و به روم، مرو، بلخ، نیشابور، خراسان، عراق، آران و سایر ولایات سفر نموده و مدتی در سرای سلطان سنجر به سر برده و در مجالس بزرگان علم وادب شرکت می کرده است ليكن در هیچیک در آن ولایات بیش از چند صباحی اقامت گزیده است.
گویند روزی در یکی از مجالس ادبی در حضور شاه درباره بارش برف بالبداهه یک رباعی سرود و سلطان را به حیرت انداخت. سلطان با شنیدن این رباعی کلمه مهستی را برای او اختصاص داد و او را به سرای خود قبول نمود. لیکن او بسیاری از عمر خود را در گنجه گذرانید. مهستی بارها در مجالس سلطان و پسرش سلطان محمود شرکت داشته است. شرح زندگانی این شاعر بزرگ ازدست نویس های به دست آمده ( داستان مهستی و امیراحمد ) که در قرن ۱۳ کتابت شده معلوم گردیده است. این کتاب در موزه های لندن واستانبول نگهداری می شود.
نسبت دادن مهستی به صوفی بودن او در بسیاری از منابع و همچنین در اشعار خود او به قدری واضح و آشکار است که تفسیر آن به طریق دیگر ممکن نیست و خود شاعره درصوفی بودن خود اشارات آشکار دارد. مهستی خالق شعر در گنجه با رباعيات و مضامین فلسفی در تاریخ آذربایجان و شعر و ادب شرق نقش بزرگی را بازی کرده است. بسیاری از محققین مضامین رباعیات او را تأثیر مکتب عمر خیام نیشابوری می دانند و به عقیده بسیاری از اساتید ادب فارسی شاعره از مکاتبی که در آذربایجان به افتخار قطران تبریزی و عترت الدین شیروانی برگزار می شد بهره مند شده است. در مورد این شاعره، بدون هرگونه تعصب می توان گفت که وی شاعرہ زبردست و ماهری بوده است.
انتهای پیام/