تبریزیم (2) /

آجودان باشی کوچه سی تبریز کجاست؟

1399/08/25 - 07:43 - کد خبر: 31665
تبریزیم

نصر: در خیابان ششگلان مقابل داش دربند و کمی بالاتر از آن نرسیده به مسجد سیدحسین آقا ششگلانی کوچه ای است شمالی-جنوبی که سمت جنوبی آن می رسد به چای کنار یا خیابان فارابی و این کوچه به نام آجودان باشی نام گذاری شده است.

به گزارش نصر، آجودان باشی (رئیس آجودان ها) اصطلاح و عنوان نظامی است که در زمان قاجار از کشورهای غربی مخصوصا فرانسه به ایران آمد.
کلمه آجودان(Ajudan) لغت فرانسوی و به معنای یاری کردن است و به افسران جز که مستقیما در خدمت فرماندهان بودند، اطلاق می گردید.
آجودان ها با این که دارای درجات نظامی عمده نبودند ولی چون با فرماندهان رابطه دایمی داشتند، اهمیت خاصی کسب می کردند و تقریبا وظایف آنها را برعهده داشتند.
شاید همین معنا موجب شده است که میان سال های ۱۳۴۱-۱۲۴۳ هجری قمری(۱۸۲۵-۱۸۲۷میلادی) حسین خان مقدم مراغه ای را که به عباس میرزا در لشکرکشی های شمال شمال آذربایجان و ایران یاری فراوان داد، آجودان باشی بخوانند.
نخستین کسی که به این مقام رسید، حسین خان مقدم مراغه ای از سران لشکر محمدشاه قاجار در آذربایجان بود. وی ظاهرا امیری بوده که در منصب نیابت(امیرنظام) قرار داشته و به اصطلاح جدید فرمانده کل قوا بوده است.
مهم ترین کسانی که در دوره قاجار  بعد از حسین خان مقدم مراغه ای لقب آجودان باشی یافته اند، عبارتنداز: عزیزخان مکری(سردار کل)، میرزا علی اکبرخان (ریاست اصطبل توپخانه مبارکه) حسن خان(امیر الامر العظام آجودان باشی کل نظام) ، علیقلی خان افشار، اللهیارخان افشار، حسین خان افشار، نریمان خان ارمنی و برادرش جهانگیر خان و یار محمدخان.
آجودان باشی اسماعیل خان فرزند میرزا علی اکبرخان (۱۲۶۵-۱۳۲۷ هجری قمری، ۱۹۰۹-۱۸۴۹ میلادی) افسر و سیاست پیشه دوره قاجاری از روزگار ناصرالدین شاه تا پایان کار محمدعلی شاه نخست افسر توپخانه بود که در سال ۱۳۲۰ هجری قمری (۱۹۰۲ میلادی) به دریافت لقب "سیف السلطنه" نائل گردید.
میرزا اسماعیل خان در سال ۱۳۰۰ هجری قمری(۱۸۸۳ میلادی) با درجه سرتیپ اولی مانند پدر، آجودان باشی توپخانه شد و پی از چند سال خدمت به مقام فرماندهی کل توپخانه رسید.
وی مردی گستاخ و دلبر و خوش خط و نسبتا باسواد بود. در آغاز صدرات میرزا علی خان امین الدوله میان وی و وجیه الله میرزا، شاهزاده قاجار که مقام وزارت جنگ را داشت، مشاجره ای در گرفت که در اثر آن کشمکش، اسماعیل خان امیرتومان آجودان باشی را که دارای نشان درجه دوم امپراطوری روسیه (آنا) بود و برادرش محمدابراهیم خان میر پنج را که نشان درجه یک و حمایل سبز شیر و خورشید داشت، به فلک بستند و تا دم مرگ کتک زدند و سه روز در انبار خانه شاهیزندانی کردند(۴ جمادی الاول ۱۳۱۵) اما فردای آن دو را با احترام تمام به وزارت جنگ انتقال دادند.
سرهنگ کاساکوفسکی که راوی اصلی ماجراست، این رویداد را دلیل بی ثباتی و بی ارادگی دولت وقت می داند.
وی در سال ۱۳۱۹ قمری با سمت پیشین به خدمت در تبریز مامور شد اما در آغاز سلطنت محمدعلی شاه به تهران آمد و همکاری گرمی را با دشمنان آزادی و مشروطیت آغاز کرد و بسیار معز شاه گردید.
پس از فتح تهران توسط آزادیخواهان و خلع محمدعلی شاه، وی را به جرم همکاری نزدیک باشاه خودکامه قاجار در سرکوبی مردم، دستگیر و به اعدام محکوم کردند و در ۱۳ رجب ۱۳۲۷ هحری قمری به دار آویختند.
انتهای پیام/

پژوهشیار