در کشور ما خروج دانشجویان از ایران پدیده‌ای منفی قلمداد می‌شود و به فرار مغزها موسوم است. اما ایران در فرستادن دانشجویان بین‌المللی جزو ۱۰ کشور اول جهان قرار ندارد و برخی از کشورهای منطقه خاورمیانه و آسیای مرکزی جزو این ۱۰ کشور قرار دارند. بزرگ‌ترین فرستندگان دانشجویان بین‌المللی در جهان چه کشورهایی هستند؟ گردش مالی تحصیل این دانشجویان در سایر کشورها چه مقدار است و چه کشورهایی در حال استفاده از بازار پررونق دانشجویان بین‌المللی هستند؟

برای شناخت بازار تقاضای دانشجویان بین‌المللی می‌توان به آمارهای یونسکو مراجعه کرد. طبق آخرین آمار یونسکو که مربوط به سال ۲۰۱۶ است، چین و هند به‌عنوان پرجمعیت‌ترین کشورهای جهان و همچنین کشورهایی که بیشترین نرخ رشد اقتصادی را تجربه می‌کنند و جمعیت قابل توجهی از مردمانشان از زیر خط فقر عبور کرده‌اند، بیشترین تعداد دانشجویان بین‌المللی را به سایر کشورها ارسال می‌کنند. در جدول، لیست ۱۰ کشور برتر فرستنده دانشجویان بین‌المللی و سهم آنها در این بازار را مشاهده می‌کنید. اما جذاب‌ترین بخش‌موضوع، درآمد کشورهای پیشرو در این بازار از جذب دانشجویان بین‌المللی است که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌شود. براساس اطلاعات منتشر شده در سایت NAFSA در سال تحصیلی ۲۰۱۸-۲۰۱۷، دانشجویان بین‌المللی ۳۹ میلیارد دلار به اقتصاد آمریکا کمک و از ۴۵۵۶۲۲ شغل حمایت کردند. در واقع برای هر هفت دانشجوی بین‌المللی که ثبت‌نام می‌شوند، سه شغل در ایالات‌متحده ایجاد می‌شود. در سال ۲۰۱۷-۲۰۱۶ حدود دو سوم دانشجویان بین‌المللی حاضر در آمریکا بیشتر هزینه‌های تحصیل خود را از منابعی خارج از ایالات‌متحده دریافت می‌کردند.

در سال ۲۰۱۷، انگلستان ۳۴/ ۲۰ میلیارد پوند از طریق تحصیل دانشجویان بین‌المللی کسب درآمد کرده است. در استرالیا درآمد ایجاد شده از طریق دانشجویان بین‌المللی، سومین منبع درآمد خارجی کشور پس از صادرات سنگ‌آهن و زغال‌سنگ است که مقدار آن در سال ۲۰۱۷، ۳۲ میلیارد دلار استرالیا بوده است. این میزان درآمد در سال ۲۰۱۸ به ۹/ ۳۴ میلیارد دلار استرالیا رسیده است و از ۲۴۰ هزار شغل تمام وقت حمایت کرده است. آلمان و فرانسه هر کدام تقریبا ۵/ ۱۴ میلیارد دلار از این طریق کسب درآمد می‌کنند. همچنین روسیه در سال ۲۰۱۷، ۸۴ میلیارد روبل معادل ۴/ ۱ میلیارد دلار صادرات خدمات آموزشی داشته است. کانادا ۵/ ۱۵ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۶ به واسطه حضور دانشجویان بین‌المللی کسب درآمد کرده است و این دانشجویان موجب ایجاد ۱۶۸۸۶۰ شغل در این کشور شده‌اند.  اما فقط کشورهای توسعه‌یافته نیستند که در بازار دانشجویان بین‌المللی در حال کسب سود و درآمدند. با تغییرات ایجاد شده در بازار دانشجویان بین‌المللی در دهه اخیر و افزایش میل به تحصیل دانشجویان کشورهای در حال توسعه در کشورهایی با فرهنگ نزدیک‌تر به خودشان بعضی از کشورهای در حال توسعه هم به جرگه بازیگران سمت عرضه بازار تبدیل شده‌اند. یکی از این کشورها مالزی است.

در مالزی بخش آموزش عالی سالانه در حدود ۵/ ۴ میلیارد رینگیت (معادل یک میلیارد و ۷۳ میلیون دلار) از درآمدهای مالزی را تشکیل می‌دهد. این کشور همچنین با افزایش تعداد دانشجویان خارجی تا مرز ۲۰۰ هزار نفر تا دو سال دیگر (۲۰۱۸) در حدود ۱۰ میلیارد رینگیت (معادل ۲/ ۳ میلیارد دلار) خلق ارزش خواهد کرد. مالزی در جذب دانشجوی بین‌المللی رتبه دهم جهان را به خود اختصاص داده است. برندی که مالزی برای آن بسیار تلاش کرده، برند بهترین کشور برای تحصیل دانشجویان مسلمان سراسر جهان بوده است. برندی که توانسته با آن به جذب بسیاری از دانشجویان مسلمان از اقصی‌نقاط جهان بپردازد. لزوم توجه به نقاط قوت ایران و جذابیت‌های ممکن آن برای دانشجویان سایر کشورهای جهان (کشوری فارسی‌زبان و شیعه مذهب، مهد یکی از کهن‌ترین تمدن‌های جهان، کشوری با تنوع قومیتی بسیار بالا،‌ پایتخت بالقوه ادبیات و مطالعات عرفانی در جهان و...) می‌تواند در آینده‌ای نزدیک جذب دانشجویان بین‌المللی را به یکی از ممرهای درآمد ارزی در کشور تبدیل کند و ایران را به جرگه پرسود طرف تقاضای دانشجویان بین‌المللی اضافه کند.

سید پیمان حقیقت طلب /پژوهشگر اقتصادی انجمن دیاران

انتهای پیام/