به گزارش نصر، اردیبهشت ۱۳۹۹ بود که خبر انتشار کتاب قالی‌های دستباف شرقی و اروپایی منتشر شد. در متن خبر آمده بود که: «کتاب قالی‌های دستباف شرقی و اروپایی(Hand-woven Carpets, Oriental & European) در سال ۱۹۲۲ در لندن و در دو جلد متن و تصویر به نویسندگی آلبرت فرانک کندریک(Albert Frank Kendrick) و سی ای سی تاترسال(Creassey Edward Cecil Tattersall) به چاپ رسیده به تازگی توسط انتشارات فرهنگسرای میردشتی و با همت دکتر نازیلا دریایی ترجمه و روانه بازار کتاب ایران شده است.»
کتاب دو جلدی قالی‌های دستباف شرقی و اروپایی نوشته آلبرت فرانک کندریک (کارشناس تاریخ نساجی و مسئول بخش نساجی موزه ویکتوریا و آلبرت(V&A) لندن از سال ۱۸۹۷ تا ۱۹۲۴) با همکاری تاترسال که او نیز از پژوهشگران و کارشناسان نساجی، نوشته است. این کتاب توسط انتشارات Dover در سال ۱۹۲۲(۴ سال پس از جنگ جهانی اول) در ۲۰۵ صفحه همراه با ۲۰۶ تصویر از جمله ۱۹ تصویر رنگی منتشر شد. از این رو بررسی دقیق دستبافته های موزه ویکتوریا و آلبرت لندن در کتاب و تعدد نمونه‌ها ارتباط با مسئولیت ایشان در آن موزه دارد.
انتشار این کتاب در آن دوران (۱۳۰۱/۱۹۲۲) همزمان با اواخر قاجار و سلطنت احمد شاه ۱۲۸۸- ۱۳۰۴(۱۹۰۹- ۱۹۲۵) و فعالیت کمپانی‌های خارجی تولید و صادرات قالی در ترکیه و ایران بوده است. برگزاری نمایشگاه‌های مهم در وین در سال ۱۸۹۱ و مونیخ در سال ۱۹۱۰ و مشاهده قالی‌های منحصر به فرد شرقی و انتشار کتاب‌های «بافته‌های شرقی» نوشته نویگباوئر در سال ۱۹۰۹و «فرش‌های قدیمی شرقی» نوشته دکتر وان، بُده در سال ۱۹۰۲) و کاتالوگ‌های آنها، توجه به دانش دستبافت شناسی را بیش از پیش با اهمیت‌تر کرد.
کندریک در پیشگفتار این کتاب به معرفی کتب و آثار منتشر شده در حوزه قالیبافی زمان خود می‌پردازد و در مورد هر کدام توضیحاتی ارائه می‌کند. این کتاب مشتمل بر دو بخش و ۱۱ فصل است. بخش اول شامل ۷ فصل مسائل تاریخی قالیبافی (ایران، هند، ترکیه، قفقاز، آسیای شرقی، اروپا (اسپانیا، لهستان، فنلاند، فرانسه) انگلیس) مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است. بخش دوم نیز شامل۴ فصل؛ اسلوب بافت، نقوش قالی ها، ملاحظات اجرایی، قالی های موجود در بازار، دسته بندی و شناسایی است. در پایان کتاب نیز فهرستی از منابع آن دوره عرضه شده است.
این کتاب (چاپ متن اصلی ۹۸ سال پیش) را باید با در نظر گرفتن شرایط زمان تالیف، مطالعه کرد. زیرا برخی نظرات و نتایج بعدها دستخوش تغییراتی شده است. اما اطلاع از این منبع نیز برای محققان و علاقه‌مندان لازم و ضروری است. نویسنده در بخش دوم، فصل ۳ کتاب تحت عنوان ملاحظات اجرایی (خرید- قیمت- آموزش) از تجربیات مهم خود سخن می‌گوید که نکات مفید و اطلاعات تاریخی به همراه دارد. بررسی دستبافته‌های اروپا بخصوص انگلیس در نوع خود دارای اهمیت است.
در بخش رنگ و رنگرزی، نویسنده با صداقت اذعان می‌کند که روند نزولی کیفیت رنگرزی در شرق نتیجه تاثیرات غربیان و پیدایش و فروش رنگزاهای جوهری است. صفحه ۱۹۷، سطر پنجم پارگراف سوم: «چنین روند نزولی نتیجه تاثیرات غربی است که تاریخ پیدایش آن دقیقاً به سال‌های ۷۰- ۱۸۵۹ باز می‌گردد. در خلال آن سال‌ها، رنگرزی جوهری که در سال ۱۸۵۹ اختراع شد، در شرقی مورد استفاده قرار گرفت. درخشان بودن آنها، سهولت ترکیب و ارزانی نسبی، موجب اغوای رنگرزان شرقی شد تا به شیوه رنگرزان غرب عمل کنند. این رنگ‌های درخشان، اغلب ماندگاری ندارند؛ شاید بتوان با اطمینان گفت که هرگز آن گونه نبودند که برای اولین بار معرفی شدند.»
با تطبیق برخی صفحات از ترجمه (بطور نمونه) با متن اصلی، شاهد نهایت دقت و امانتداری مترجم در برگردان، وسواس در گزینش عبارات تخصصی و فنی هستیم. در مقدمه مترجم به بیان استفاده از جملات غرض ورزانه مولف در صفحه ۱۲۶ متن اصلی اشاره کرده و با صداقت به عدم برگردان آن اعتراف می‌کند که نشان از تعهد مترجم نسبت به متن کتاب است.
به طور کلی عدم ذکر نام طراحان و تولیدکنندگان مهم مناطق و یا کلی گویی از مناطق مهم و یا بر نشمردن دیگر آثار موزه‌ای نیز می‌تواند از نکاتی باشد که نویسنده حساسیت لازم را نشان نداده یا از اهداف نگارش خود ندانسته است. در بیان نوع گره قالی‌ها هم از اصطلاح گره گٌردس (گره متقارن _ ترکی) و گره سنه (گره نامتقارن _ فارسی) استفاده شده که هم نام با محل گٌردس در آناتولی است.
به نظر با توجه به اهمیت رنگ در تکمیل طرح از سویی و تاثیر رنگی بودن تصاویر در بیان و درک مطالب، چنانچه ملاحظات مالی چاپ را هم در نظر بگیریم. چه بسا با حمایت‌های ارگان‌ها و تشکل‌ها، شاهد رنگی شدن تصاویر در تجدید چاپ این کتاب باشیم. همچنین تجدید نظر در طرح روی جلد نیز می‌تواند بر جذابیت بصری اثر در ارتباط با محتوا کمک کند. شایان ذکر است این کتاب با قیمت روی جلد ۸۵,۰۰۰ تومان در قطع رقعی و ۳۲۰ صفحه از سوی کتابسرای میردشتی به چاپ رسیده و در دسترس جامعه قالی کشور قرار گرفته است.
گفتنی است؛ دکتر نازیلا دریایی طی چندین سال ترجمه کتاب‌های: «خون گل‌ها»، «اطلس قالی و فرش»، «قالیچه‌های آذربایجانی– قفقازی»، «مروری بر دستبافته‌های عشایر شاهسون» را در کارنامه خود دارد.
انتهای پیام/