به گزارش نصر به نقل از فارس، زادگاه و رویشگاه آغازین گل‌محمدی سرزمین کهن ایران و خاورمیانه است در آغاز سده هفدهم میلادی گل‌سرخ ایران به هندوستان، شمال آفریقا و ترکیه و سپس به بلغارستان برده شد و کاشت آن گسترش یافت. ایران از دیرینه‌ترین کشورها برای تولید گل‌سرخ به‌شمار می‌رود و پیشینه آن در این زمینه به بیش از 2500 سال می‌رسد.
در گذشته‌های دور گل‌های سرخ رز چیده شده و در چربی‌هایی قرار داده شده و عطر گل رز را استخراج و به‌جای دارو در درمان بیماری‌های گوناگون به کار می‌گرفته‌اند.
ایرانیان در آن زمان نخستین بار روش تقطیر را نوآوری کردند. فرآوری گیاهان دارویی به روش تقطیر در ایران، پیش از تاخت و تاز مغولان به اوج خود رسید. به‌گونه‌ای که همه ساله مقدار فراوانی گلاب، عرق نسترن، نعناع، رازیانه و... از راه دریا و خشکی به شمال آفریقا، اروپا، چین، هندوستان و یمن فرستاده می‌شد.
علاوه‌بر این با کاربرد گیاهان دارویی،داروهای زیادی به‌صورت خشک و یا عصاره‌های تغلیظ شده تهیه و صادر می‌گردیدند، سپس هنر گلاب‌گیری در سده دهم از ایران به اروپا برده شد.نخستین کشور اروپایی که این هنر را به خدمت گرفت کشور اسپانیا بود.
 
گل‌هایی زیبا با قیمت‌های میلیون دلاری
اما عطر گل سرخ ایران به سبب شرایط آرمانی آب و هوایی از مرغوبیت ویژه و چشمگیری برخوردار است.
در حال حاضر به‌طور مسلم پرورش انواع گل‌های تزئینی و گل‌های معطر ضمن برآوردن نیازهای روزافزون داخلی از جنبه اشتغال‌زایی و رونق بخشیدن به صادرات و افزایش درآمد ناخالص ملی نقش بسزایی ایفا می‌نماید.
پرورش گل‌محمدی براساس اصول فنی به زراعی و روش‌های نوین کشاورزی توسط پرورش‌دهندگان، اتخاذ سیاست‌های سنجیده صادراتی از سوی دولت، رعایت اصول موازین استاندارد ملی و بین‌المللی در فرآوری از سوی تولیدکنندگان گلاب و ارتقاء سطح کیفی آن باعث رونق روزافزون این محصول می‌گردد.
امروزه تجارت اسانس‌های گیاهی از مرحله کشت گیاهان اسانس‌دار تا مرحله فروش و بازاریابی فرآورده‌های حاصل آن از یک ساختار کلی و مشخص با عنوان صنعت اسانس تبعیت می‌کند و بسیاری از کشورهای قدرتمند نظیر فرانسه، آمریکا، بلغارستان، برزیل، روسیه و غیره آن را در برنامه‌های اقتصادی خود قرار داده‌اند.
 
طلای مایع یا طلای معطر
گل‌محمدی به «طلای معطر» معروف است، چراکه ماده اولیه کارخانه‌های عطرسازی در دنیاست؛ هر کیلوگرم اسانس این گیاه چندین هزار دلار ارزش دارد، از این رو امروز از آن به‌عنوان طلای مایع یاد می‌شود.
گل‌سرخ یا رز، درختچه‌ای دارای شاخه های گل‌دهنده تیغ‌دار است و تاکنون بیش از 20 هزار گونه گل رز شناسایی شده است. این گیاه بر اساس نژاد به هفت دسته تقسیم می‌شود که شامل گل‌سرخ فرانسوی، نسترن، گل چای، گل‌سرخ با گل‌های متعدد، گل‌سرخ مینیاتوری، گل‌سرخ بنگال و گل‌سرخ ایرانی است.
گل‌محمدی آذربایجان‌شرقی به «قیزیل گول» مشهور بوده و در ادبیات این استان جایگاه ویژه‌ای دارد. گل‌محمدی نام نوعی گل رز از تیره رُزاسه می‌باشد که از دیرباز در ایران کشت می‌شود؛ اراضی مناسب برای کشت گل‌محمدی اغلب مناطق کوهپایه‌ای و اقلیم خشک و نیمه خشک با تابستان‌های معتدل و خشک و زمستان‌های سرد می‌باشد.
در ایران بیشترین قسمت قابل مصرف گل‌محمدی گلبرگ و گلابگیری این گل می‌باشد که به تازگی نیز از اسانس آن استفاده می‌شود؛ اما گل‌محمدی دارای فرآورده‌های پیچیده و گرانقیمتی همچون اسانس‌های نوع اول و دوم، آبسولوت، تامپ و روغن مطلق نیز می‌باشد که در کشورهایی همچون ترکیه و بلغارستان استخراج می‌شود و در موارد متعدد قابل استفاده است. 

گل‌محمدی گیاهی ارزشمند با خواص غذایی و درمانی
محصولات عمد‌ه‌ای که از گل‌محمد‌ی تهیه می‌شود‌ شامل گلاب، اسانس و گلبرگ خشک است که از آنها د‌ر صنایع د‌ارویی، عطرسازی، فرآورد‌ه‌های بهد‌اشتی و آرایشی و صنایع غذایی استفاد‌ه می‌شود‌. روغن رز یا اسانس (rose absolute) از تقطیر جز به جز گلبرگ‌های رز به‌د‌ست می‌آید‌ و مصرف اصلی آن د‌ر صنعت عطرسازی است.
اسانس گل‌محمد‌ی از پیچید‌ه‌ترین فرآورد‌ه‌های معطر است که د‌ر آن حد‌ود‌ 500 ترکیب وجود‌ د‌ارد‌ و هنوز بسیاری از ترکیبات آن شناسایی نشد‌ه، به همین د‌لیل رعایت اصول برد‌اشت و استخراج اسانس و گلاب د‌ر گل‌محمد‌ی اهمیت ویژه‌ای د‌ارد‌. د‌ر صنایع بهد‌اشتی به‌ویژه د‌ر تولید‌ صابون، لوسیون‌های پاک‌کنند‌ه پوست، کرم‌ها و لوسیون‌های مرطوب‌کنند‌ه از گلاب و اسانس طبیعی این گل استفاد‌ه می‌شود‌ ولی مهم‌ترین استفاد‌ه از اسانس گل‌محمد‌ی و گلاب د‌ر صنایع عطر‌سازی است. اسانس این گیاه د‌ر فرمولاسیون عطرهای بسیار معروف و پرفروش د‌نیا به کار می‌رود‌.
د‌ر تاریخچه تولید‌ روغن گل‌محمد‌ی (اسانس) نیز ایران به‌عنوان نخستین کشور تولید‌‌کنند‌ه روغن یا همان اسانس گل‌محمد‌ی شناخته شد‌ه است. گل‌محمد‌ی به اکثر مناطق ایران منتقل شد‌ه و 18 نوع گل‌محمد‌ی د‌ر ایران وجود‌ د‌ارد‌ که از نظر کیفیت اسانس و تهیه گلاب با یکد‌یگر متفاوت هستند‌. امروزه د‌ر اکثر منابع علمی از گل‌ها و اسانس گل‌محمد‌ی به‌عنوان د‌ارو یاد‌ می‌شود‌ و خواص د‌رمانی آن مورد‌ تاکید‌ قرار می‌گیرد‌
. این گیاه حاوی ترکیباتی همچون ترپن، گلیکوزید‌، فلاونویید‌، آنتوسیانین، کربوکسیلیک اسید‌، مرسین، ویتامین ث، کامپفرول، کورستین و ژرانیول است. این گیاه منبع غنی از ترکیبات فنلی همچون اوژنول و گرانوییل است. این ترکیبات تاثیرات مختلف و وسیعی بر بد‌ن می‌گذارند‌ و به‌عنوان آنتی اکسید‌انت عمل و راد‌یکال‌های آزاد‌ را مهار می‌کنند‌ همچنین د‌ارای خواص ضد‌سرطانی، ضد‌التهابی، ضد‌جهش ژنتیکی و ضد‌افسرد‌گی هستند‌. این ترکیبات فنلی د‌ارای خواص ضد‌صرع نیز هستند‌.
فلانویید‌ها و ترپن‌های موجود‌ د‌ر گل این گیاه، برای د‌رمان افسرد‌گی مفید‌ است و به عملکرد‌ قلبی و عروقی نیز کمک می‌کند‌. اسید‌های چرب اشباع نشد‌ه موجود‌ د‌ر عصاره این گیاه به رشد‌ د‌ند‌ریت‌های عصبی کمک می‌کند‌.
تحقیقات نشان د‌اد‌ه است که گل‌محمد‌ی ضد‌HIV (ویروس ایجاد‌‌کنند‌ه اید‌ز)، آرام‌بخش و خواب‌آور است و د‌ارای خواص ضد‌‌سرفه، ضد‌انقباض و تشنج و ضد‌ یبوست نیز هست.
شربت گل‌محمد‌ی د‌ر گذشته برای د‌رمان بیماری‌های گوارشی و تنفسی استفاد‌ه می‌شد‌ه و علاوه‌بر آن برای رفع گرمازد‌گی نیز موثر است. افشره گل‌محمد‌ی به‌عنوان نشاط‌آور، ضد‌‌افسرد‌گی، ضد‌ فشارهای عصبی و ضد‌استرس مصرف می‌شود‌. به همین د‌لیل د‌ر مجالس ختم استفاد‌ه از گلاب برای مصیبت‌د‌ید‌گان مرسوم است همچنین استفاد‌ه از گل‌محمد‌ی د‌ر رفع ناتوانی‌های جنسی نیز موثر است، به‌ویژه اینکه منشأ این بیماری به مشکلات عصبی و افسرد‌گی مربوط می‌شود‌.
محصول عمده گل‌محمدی گلاب، اسانس و گلبرگ خشک است که از این محصول در صنایع دارویی، عطرسازی، فرآورده‌های بهداشتی و آرایشی و صنایع غذایی و از پودر آن برای تزئین انواع غذاها استفاده می‌شود.
گل‌محمدی علاوه‌بر خاصیت درمانی و بهبود عارضه‌هایی همچنین دردهای روماتیسمی، قلبی، تقویت اعصاب و معده و رفع بعضی از سردردها در تهیه شربت مربا و در صنایع شیرینی‌سازی و تهیه بستنی نیز کاربرد فراوانی دارد که گل‌سرخ تولید شده در شهرستان اسکو از اصیل‌ترین، بهترین و معطرترین نوع گل‌ها در دنیا محسوب می‌شود.
گل‌محمدی و مربای آن خاصیت گرمایی دارد و در درمان بیماری‌های گوارشی و ضعف عمومی بدن از جمله در درمان اسهال، زخم معده و درمان روده و بیماری‌های قلبی مفید است.
 
رزق حلال با گل‌محمدی
وارد باغ‌های گل‌محمدی که می‌شوی، گویی زندگی دوباره عطر می‌گیرد. کارگرانی که مشغول کارند و چه کاری از این بهتر و کودکانی که در قهقهه معصومانه کودکی در لابه‌لای بوته‌های محمدی می‌دوند، گویی کودکانه‌هایشان با عطر گل‌های محمدی دل‌انگیزتر شده و پدران و مادرانی که هر روز برای برداشت گل‌محمدی به اینجا می‌آیند تا رزقی از جنس حلال بر سر سفره آورند.
نزدیکشان که می‌شوی در حالی‌ که پیراهن‌هایشان پر از رنگ صورتی گل‌محمدی شده، نگاهشان را از تو می‌دزدند و دوباره مشغول کار می‌شوند. چشمانشان در زیر کلاه حصیری پنهان شده و با معصومیتی که در چهره کودکانشان نیز آشکار است مشغول برداشت می‌شوند.
مشغول کار است، اما ذکری از نام حضرت محمد (ص) را زیر لب زمزمه می‌کند و شاید این تمام معنای زندگی باشد، کارگرانی که با طلوع خورشید در این مزرعه کار را آغاز می‌کنند و با تمام سختی‌هایش زندگی را با عطر صلوات گل‌محمدی ادامه می‌دهند.
 
ایران؛ بزرگ‌ترین پرورش‌دهنده گل‌محمدی در جهان
مجری طرح گیاهان دارویی وزارت جهاد کشاورزی گفت: ایران مقام اول سطح کشت گل‌محمدی را در جهان دارد.
حسین زینعلی بیان داشت:  هشت هزار و ۵۰۰ گونه گیاه در کشور وجود دارد که دو هزار گونه آن متعلق به گیاهان دارویی است. کشور ما یک‌هزار و ۷۲۸ گونه گیاه دارویی انحصاری دارد و این نشان می‌دهد که می‌توانیم با توجه اندک به بخش گیاهان دارویی در ۱۰ گیاه به رتبه اول در دنیا برسیم.
وی در ادامه به وضعیت گل‌محمدی اشاره کرد و یادآور شد: کشورهای تولیدکننده گل‌محمدی در جهان شامل ایران، بلغارستان، ترکیه، گرجستان، مراکش و افغانستان است همچنین ایران مقام اول سطح کشت گل‌محمدی در جهان را دارد و بیشترین سطح کشت نیز مربوط به استان‌های فارس، کرمان، اصفهان و بعد از آن استان‌های خراسان رضوی، آذربایجان‌شرقی، مرکزی و چهارمحال و بختیاری است.
مجری طرح گیاهان دارویی وزارت جهاد کشاورزی با اشاره به آغاز برداشت گل‌محمدی، سطح زیر کشت این گیاه، فروش گل‌محمدی، گلاب و خسارت‌های کرونا به کشاورزان توصیه کرد اگر در فروش گل‌محمدی به‌دلیل شیوع ویروس کرونا با مشکل مواجه شدند، غنچه و گلبرگ‌های این گیاه را خشک کنند تا در فرصت مناسب صادرات آن از سر گرفته شود.
این مقام مسوول در وزارت جهادکشاورزی افزود: فروردین و اردیبهشت فصل پرفروش گل‌محمدی و گلاب است ولی شیوع کرونا باعث شد که حمل و نقل گلاب در داخل و خارج کشور با مشکلاتی مواجه و گلاب در کارخانجات دپو شود و همین امر باعث کاهش نقدینگی در صنایع تبدیلی این محصول شد.

توصیه به کشاورزان
مجری طرح گیاهان دارویی وزارت جهاد کشاورزی به کشاورزان توصیه کرد که اگر در فروش گل‌محمدی با مشکل مواجه شدند، غنچه و گلبرگ‌های این گیاه را با مشارکت مردم خشک کنند تا در فرصت مناسب صادرات آن از سر گیرد.
 
هر کیلو غنچه گل‌محمدی ۱۰ دلار ارز‌آوری دارد
وی با اشاره به اینکه گل‌محمدی به چندین صورت به خارج از کشور صادر می‌شود، گفت: اسانس، گلاب و غنچه گل‌محمدی صادر می‌شود و هر کیلو غنچه محمدی ۸ تا ۱۰ دلار ارزآوری دارد.
حسین زینلی با بیان اینکه برداشت گل‌محمدی از ابتدای اردیبهشت شروع می‌شود و تا اواسط تیرماه ادامه دارد، اظهار کرد: بیشترین سطح زیرکشت گل‌محمدی مربوط به استان‌های فارس، کرمان، اصفهان و بعد از آن استان‌های خراسان رضوی، آذربایجان‌شرقی و مرکزی است.

ایران با ۲۷ هزار هکتار رتبه نخست کشت گل‌محمدی در دنیا متعلق به ایران است
وی با اشاره به اینکه بیشترین سطح تولید گل‌محمدی متعلق به استان اصفهان است، گفت: در حال حاضر سطح زیرکشت گل‌محمدی در کشور حدود ۲۷هزار هکتار است و رتبه یک سطح زیر کشت گل‌محمدی در جهان متعلق به ایران است.
تولید ۴۰ هزار تن گل‌محمدی در ایران
به گفته وی، به نظر می‌رسد تاکنون بین ۲۰ تا ۲۵هزار تن گل‌محمدی از مزارع برداشت شده و حدود ۲۰ هزار تن دیگر نیز برداشت خواهد شد.
مجری طرح گیاهان دارویی وزارت جهاد کشاورزی اضافه کرد: این گیاه هم به‌صورت کشت دیم و کشت آبی در استان‌های مختلف توسعه پیدا کرده است و در بعضی از استان‌ها نیز همزمان ظرفیت بخش فرآوری و ظرفیت کارخانجات توسعه یافته است. در برخی دیگر از استان‌ها اما هنوز در نیمه راه هستیم و در تلاشیم تا آنها را نیز مجهز به سیستم فرآوری کنیم.
زینلی با بیان اینکه هزینه برداشت گل‌محمدی زیاد است و در حال رایزنی با چندین شرکت هستیم که بخش مکانیزاسیون تقویت شود، اذعان داشت: با وجود توسعه گل‌محمدی در کشور اما در بخش مکانیزاسیون اقداماتی انجام نشده است. امیدواریم با استفاده از هوش مصنوعی و تکنیک‌های مختلف دستگاه‌هایی تعبیه کنیم که این دستگاه‌ها بتوانند گل‌محمدی را برداشت کنند.

رنج ِ طلای معطر ایران به کام ترکیه و بلغارستان
مجری طرح گیاهان دارویی وزارت جهاد کشاورزی گفت: ایران با ۶۵ درصد سطح زیر کشت گل‌محمدی بیشترین سطح زیر کشت را در جهان دارد و پس از کشورمان بیشترین سطح را کشورهای بلغارستان با ۱۲ درصد و ترکیه با ۸ درصد دارند.
مجری طرح گیاهان دارویی وزارت جهاد کشاورزی ادامه داد: از شاخص‌ترین صفاتی که در گل‌محمدی می‌توان ذکر کرد بقا و سازگاری این گیاه به خشکی است، هم‌اکنون ۴۰ درصد از گلستان‌های کشور به‌صورت دیم کشت شده است و سایر مناطق مانند استان‌های فارس، کرمان، کاشان، آذربایجان‌شرقی و برخی استان‌های دیگر تنها دو تا سه بار در طول سال آبیاری می‌شوند.
زینلی با اشاره به فرآورده‌های اصلی گل‌محمدی، یادآور شد: این فرآورده‌ها شامل گلاب، اسانس، گلبرگ، غنچه خشک، کانکریت و آبسولوت است.
مجری طرح گیاهان دارویی وزارت جهاد کشاورزی، خاطرنشان کرد: در پایان سال ۱۳۹۷ میزان صادرات گل خشک، گلاب و اسانس ایران در حدود ۱۰ میلیون دلار بوده است.
وی افزود: مصرف گلاب بیشتر در ایران و کشورهای همجوار رایج است و اسانس این محصول به‌طور گسترده در کشورهای اروپایی، آمریکا و کانادا مصرف می‌شود همچنین بیشترین کارگاه‌های تولید گلاب دنیا در ایران و در استان‌های اصفهان و فارس برپا هستند.

صادرات گلاب ایران به ۲۳ کشور دنیا
مجری طرح گیاهان دارویی وزارت جهاد کشاورزی یکی دیگر از گیاهان دارویی مزیت‌دار برای کشور را گل‌محمدی برشمرد و ابراز کرد: گلاب ایران به ۲۳ کشور آسیایی صادر شده که ۵۵ درصد آن مربوط به کشورهای حوزه خلیج فارس می‌شود.
 
آذربایجان‌شرقی پنجمین تولیدکننده گل‌محمدی در کشور  با تولید پنج هزار تن
رئیس سازمان جهادکشاورزی استان آذربایجان‌شرقی، بیان داشت: بر اساس پیش‌بینی‌ها امسال 5 هزار تن گل‌محمدی از  یک هزار و 240 هکتار از مزارع بارور گل‌محمدی برداشت می‌شود.
اکبر فتحی ادامه داد: در حال حاضر از هر هکتار از باغات گل‌محمدی چهار تن گل برداشت می‌شود اما عملکرد باغات شاخص بیش از هفت تن در هکتار است و براساس برآورده‌های اولیه پیش‌بینی می‌شود، میزان تولید گل‌محمدی در سال‌جاری در استان پنج هزار تن باشد.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان درخصوص ارزش افزوده بالای گل‌محمدی و سودآوری آن گفت: سرمایه‌گذاری در این حوزه فرصت خوبی برای اشتغال و رفع بیکاری جوانان می‌باشد زیرا علاوه‌بر خود محصول گل‌محمدی و فرآورده‌های جانبی آن مانند گلاب و عرقیجات و انساس تولید می‌شود که هر لیتر اسانس این محصول بیش از چندین میلیارد ریال سودآوری دارد.
وی در خصوص سهم استان آذربایجان‌شرقی از گل‌محمدی کشور عنوان کرد:  این استان از مجموع بیش از 12 هزار  هکتار گل‌محمدی در کشور حدود ۱۰ درصد سطح زیر کشت را در اختیار دارد که استان آذربایجان‌شرقی مقام پنجم کشور را در تولید گل‌محمدی دارد که بیش از ۶۰ درصد آن هم در شهرستان اسکو تولید می‌شود.
فتحی اضافه می‌کند: بیشترین سطح زیرکشت استان در شهرهای اسکو، آذرشهر، مرند، شبستر، مراغه، عجب‌شیر، تبریز است؛ شهرستان‌های اسکو و آذرشهر به ترتیب دارای رتبه اول و دوم تولید گل‌محمدی و قطب تولید این گل و فرآورده‌های آن در استان است.
وی درخصوص نحوه مصرف این گل، تشریح می‌کند: حدود ۳۰ درصد تولید، معادل یک‌هزار و ۵۰۰ تن در جهت تهیه محصولات خانگی چون مربا، شربت و ۷۰ درصد باقی معادل ۳  هزار و ۵۰۰ تن نیز در زمینه فرآوری گلاب، اسانس و عرقیجات مصرف می‌شود.

 فعالیت ۲۰ واحد در زمینه فرآوری گل‌محمدی
وی با اشاره به فعالیت ۲۰ واحد در زمینه فرآوری گل‌محمدی، اظهار می‌کند: قسمت اعظم این محصولات به خلیج فارس، آسیای میانه و روسیه صادر می‌شود.
فتحی گفت: سازمان جهادکشاورزی استان آذربایجان‌شرقی از متقاضیانی که خواهان سرمایه‌گذاری در قسمت صنایع تبدیلی نظیر گلابگیری و اسانس‌گیری هستند حمایت می‌کند و راه‌اندازی صنایع فرآوری محصول گل‌محمدی نیز در اولویت برنامه‌های این سازمان قرار دارد. 

تولید پنج هزار تن گل‌محمدی در آذربایجان‌شرقی / صادرات محصولات فرآوری گل‌محمدی به کشورهای حوزه خلیج فارس و آسیای میانه و روسیه
اکبر عبدی عضو هیات علمی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان‌شرقی در رابطه سطح زیر کشت و تولید گل‌محمدی در استان می‌گوید:  در استان گل‌محمدی بارور یک‌هزار و 240 هکتار و غیر بارور 100 هکتار است و  براساس برآوردهای اولیه میزان تولید گل‌محمدی در سال‌جاری بیش از 5 هزار تن برآورد می‌گردد و متوسط عملکرد 4 تن است.
وی افزود:حدود 30 درصد تولید معادل 1500 تن برای مصرف در تهیه محصولات خانگی اعم از  مربا و شربت و... مصرف می‌شود و 70 درصد بقیه معادل سه هزار و 500 تن در زمینه فرآوری گل‌محمدی، گلاب و اسانس و عرقیجات مصرف می‌گردد.
عبدی گفت: غالباً 20 واحد در استان آذربایجان‌شرقی در زمینه فرآوری گل‌محمدی مانند گلاب واسانس و عرقیجات و بسته‌بندی گیاهان دارویی فعالیت می‌کنند که قسمت اعظم محصولات تولیدی به کشورهای حوزه خلیج فارس و آسیای میانه و روسیه صادر می‌شود.
وی ادامه داد: ارقام بومی 95 درصد سطح زیر کشت استان را تشکیل می‌دهد و پنج درصد ارقام اصلاح شده به‌صورت کشت بافتی است.

10 درصد باغ‌های گل‌محمدی کشور در آذربایجان‌شرقی
عضو هیات علمی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان‌شرقی خاطرنشان کرد: استان آذربایجان‌شرقی از مجموع بیش از 12 هزار هکتار گل‌محمدی در کشور حدود 10 درصد سطح زیر کشت باغات گل‌محمدی در سطح کشور دارد و مقام پنجم کشور را به خود اختصاص داده است و بیشترین سطح زیر کشت گل‌محمدی در شهرهای اسکو، آذرشهر، مرند، شبستر، مراغه، عجب‌شیر، تبریز و شهرستان‌های اسکو و آذرشهر، به ترتیب در رتبه‌های اول ودوم قرار دارند شهرستان اسکو و آذرشهر از قطب‌های مهم تولید گل‌محمدی و فرآورده‌های آن در استان هستند.
 
 تولید عصاره و ابسولیت گل‌محمدی برای نخستین بار در کشور و صادرات به ترکیه 
مسعود سلطانی، اهل شهرستان ماکو دارای مدرک دکترای فیتو شیمی گیاهان دارویی از کشور ترکیه که بعد از چند سال کارکردن در مراکز تحقیقات و صنعتی گیاهان دارویی  آن کشور به ایران برگشته و در سال ۱۳۹۶ شروع به ساخت کارخانه فرآوری گیاهان دارویی کرده به خبرنگار فارس در تبریز گفت: در سال ۹۷ پروژه  ساخت کارخانه فرآوری گیاهان دارویی در تبریز تمام شد ولی متاسفانه یک‌سال طول  کشید تا مجوز آن را صادر کنند و در پاییز سال ۹۸ مجوز بالاخره صادر و آغاز به تولید کردیم و در همان سال اول ما توانستیم به کشور ترکیه و آلمان صادرات داشته باشیم.
وی افزود: محصولات تولیدی ما تولید انواع عصاره‌های گیاهی گلایکولی و هیدروالکی و عصاره‌های پودری برای مصارف بهداشتی و دارویی و تولید انواع اسانس‌های گیاهی که توانایی تولید اسانس اول و اسانس دوم را داریم و بعد از تولید محصولات اولیه ما محصولات نهایی هم تولید می‌کنیم از جمله انواع کرم، لوسیون‌های گیاهی انواع شامپو و نوشیدنی گیاهی است.
سلطانی تولیدکننده داروهای گیاهی و اسانس گل گفت: واحد ما برای اولین بار عصاره و ابسولیت گل‌محمدی رو در کشور تولید کرده و به ترکیه صادر کردیم.

تولید یک کیلو اسانس از چهار تن گل‌محمدی 
وی تصریح کرد: در مورد تولید اسانس  گل‌محمدی  از هر ۳.۵ تا ۴ تن یک کیلو ( یک لیتر) اسانس تام گل‌محمدی به‌دست می‌آید.
تولیدکننده داروهای گیاهی و اسانس گل تبریز  خاطرنشان کرد: بعد از اسانس‌گیری اولیه در تقطیر اول گلاب که حاوی مواد آرومای فراوانی هست به دستگاه تقطیر برج بلند هدایت می‌شود و اسانس دوم استخراج می‌شود و با اسانس اول ترکیب شده و به‌عنوان اسانس تام به بازار عرضه می‌شود.
سلطانی ادامه می‌دهد:  بعد پساب گل‌محمدی حاوی ۹۸ درصد فنیل اتیل الکل می‌باشد که به‌عنوان ماده‌ای بسیار مهم در صنایع آرایشی و دارویی مورد استفاده قرار می‌گیرد که در کشور ما متاسفانه دور ریخته می‌شود.
تولیدکننده داروهای گیاهی و اسانس گل، اظهار داشت: بعد از استخراج فنیل اتیل الکل از تفاله گل‌محمدی عصاره نوع دوم استخراج کرده و جهت مصارف آرایشی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
 
هر یک لیتر اسانس گل‌محمدی برابر با ۷ هزار یورو/ گل‌محمدی، گران‌ترین اسانس دنیا
وی با بیان اینکه گل‌محمدی به عنوان طلای سرخ در دنیا مطرح هست، گفت: قیمت یک کیلو  ( یک لیتر ) اسانس تام در جهان ۷ هزار یورو است.
تنها تولیدکننده داروهای گیاهی و اسانس گل‌محمدی در شمال‌غرب کشور گفت: قیمت یک کیلو عصاره گل‌محمدی یک‌هزار و ۵۰۰ یورو است که از هر ۶۰۰ کیلو گل‌محمدی یک کیلو عصاره گل‌محمدی به‌دست می‌آید و از هر یک کیلو عصاره گل‌محمدی ۳۰۰ گرم ابسولیت گل که در صنعت عطرسازی بسیار مهم می‌باشد به قیمت  ۳ هزار یورو  است.
وی خاطرنشان کرد: ایران مهد گل‌محمدی جهان بوده ولی چون فقط در کشورمان از گل‌محمدی گلاب تولید می‌کنند و ارزش آن پایین بوده و خیلی ذرات طلا مایع را از دست می‌دهیم.

عطر طلای معطر ایران در مشام دیگران
سلطانی گفت: با وجود اینکه ایران رتبه نخست تولید گل‌سرخ محمدی در جهان را در اختیار دارد، اما متاسفانه ۸۰‌ درصد تجارت این گل در اختیار کشورهای بلغارستان و ترکیه است و این دو کشور به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده اسانس و عصاره گل‌محمدی در جهان شناخته شده هستند و ارزش افزوده این کشورها چندین برابر ایران هستند این امر در حالی است که وسعت مزارع گل‌محمدی ایران چهار برابر وسعت مزارع ترکیه است.
وی با بیان اینکه در ایران عصاره گل‌محمدی متاسفانه تولید نمی‌شود، گفت: تنها عصاره گل‌محمدی در تبریز تولید می‌شود.
سلطانی گفت: روزانه توانایی فرآوری ۴ تا ۶ تن گل‌محمدی در واحد تولیدیش را دارد و  این یعنی تولید ۱ تا ۱.۵ کیلو اسانس و توانایی تولید ۳ کیلو عصاره گل‌محمدی  را به‌صورت روزانه دارد.
وی با بیان اینکه تمام اسانس و عصاره گل‌محمدی صادر می‌شود، افزود: در نخستین سال تولید خود در سال گذشته حدود ۶ کیلو اسانس و ۱۲ کیلو عصاره گل‌محمدی تولید و به کشور ترکیه صادر کردیم.
تولیدکننده داروهای گیاهی و اسانس گل، تصریح کرد: متاسفانه هیچ‌گونه نظارتی بر نحوه تولید و نوع گل‌محمدی که مصرف می‌شود، وجود ندارد به‌طوریکه مشخص نیست  این گل چه نوع سم رو دیده  است و این امر برای تولید انسانس را با مشکل روبه‌ رو می‌کند.
سلطانی با تاکید بر اینکه در کشت و تولید گل‌محمدی باید به مسائلی توجه کرد که ارزش آن را پایین نیاورد، اظهار داشت: گل‌محمدی باید بعد از دو ساعت چیده شدن حتما باید فرآوری آن آغاز شود و هر چقدر بین زمان برداشت و فرآوری آن فاصله بیافتد میزان درصد ارزش اسانس آن پایین می‌آید بطوریکه در کشور ترکیه  قبل از طلوع آفتاب برداشت و چیدن گل‌محمدی آغاز و با طلوع آفتاب تمام و فرآوری آن آغاز می‌شود در حالی که برخی مواقع در ایران بعد از ظهر برداشت گل‌محمدی آغاز و یک روز بعد در اختیار صنایع تبدیلی قرار می‌گیرد.
 تولیدکننده داروهای گیاهی و اسانس گل،  خاطرنشان می‌کند: اسانس گل‌محمدی در عطرسازی و مصارف پزشکی استفاده می‌شود که ترکیه و بلغارستان با استفاده از این امر ارزش هر یک کیلو اسانس که ارزش ۷ هزار یورو دارد  را تا ۲ تا ۲.۵ برابر بالا می‌برد.

چرا عقب افتاد‌یم؟
اما شاید‌ علت اصلی عقب افتاد‌ن ایران د‌ر ارزآوری محصولات گل‌محمد‌ی، نسبت به د‌یگر کشورهای منطقه، خلأ اطلاعاتی کشاورزان باشد‌. به‌عبارت د‌یگر گلستان‌کاران کشور از د‌انش‌های نوین د‌ر این حوزه همچنین شیوه‌های مطلوب کاشت، هرس، گل‌گیری و تولید‌ فرآورد‌ه‌های آن اطلاعات کافی ند‌ارند‌.
نکته د‌یگری که باید‌ به آن پرد‌اخت، انتقاد‌ از د‌انشگاه‌ها و د‌انشکد‌ه‌های گیاهان د‌ارویی کشور است. زیرا این مراکز به جای پرد‌اختن به شیوه‌های عام‌تر که به نیاز گلستان‌کاران پاسخ می‌د‌هد‌، بیشتر وقت خود‌ را صرف چاپ مقالات علمی و پژوهشی می‌کنند‌. هرچند‌ د‌ر تولید‌ علم از بسیاری کشورها به ظاهر جلوتریم اما د‌ر واقعیت بسیاری از کشورها د‌ر عرصه عملکرد‌ مطلوب و توسعه واقعی از ایران جلوترند‌. بنابراین ضرورت بازنگری عملکرد‌ د‌انشگاه‌ها متناسب با نیاز گلستان‌کاران، امری است که باید‌ به آن پرد‌اخته شود‌.

ثروت‌آورترین محصول کشاورزی
با نگاه اقتصاد‌ی به موضوع، اگر پایین‌ترین سطح تولید‌ د‌ر ایران یعنی 3‌ تن د‌ر هکتار را د‌ر نظر بگیریم، با احتساب قیمت 12 هزارتومان برای هر کیلوگرم، د‌رآمد‌ حاصل از یک هکتار حد‌ود‌ 36 میلیون تومان خواهد‌ بود‌. بنابراین طبیعی است که هیچ محصول د‌یگری از نظر اقتصاد‌ی به پای این گل نخواهد‌ رسید‌.
بر این اساس با یک حساب سرانگشتی و د‌ر صورت مساعد‌ بود‌ن شرایط تولید‌ و افزایش 6 تا 10 تن برد‌اشت د‌ر هر هکتار، د‌رآمد‌ کشاورز به بیش از 80 میلیون تومان برای هر هکتار افزایش خواهد‌ یافت.ضمن آنکه قیمت هر کیلوگرم اسانس گل‌محمد‌ی د‌ر بازارهای جهانی 7هزار یورو است. گفتنی است، از هر 4 تن گل‌محمد‌ی یک کیلوگرم اسانس استحصال می‌شود‌.

سخن آخر
گل‌محمدی به "طلای معطر یا طلای مایع" معروف است، چراکه ماده اولیه کارخانه‌های عطرسازی در دنیاست.
هر کیلو اسانس این گیاه 7 هزار یورو  ارزش دارد، از این رو امروز از آن به‌عنوان طلای مایع یاد می‌شود. در حالی که این گل برای اولین بار در ایران کشت شد و سپس به ترکیه و دمشق و از آنجا به بلغارستان رفت ولی در حال حاضر ترکیه و بلغارستان تنها کشور صادرکننده اسانس گل‌محمدی در دنیاست.
اسانس گل‌محمدی به‌عنوان طلای مایع شناخت می‌شود اما به‌دلیل کم‌توجهی به صنایع تبدیلی باعث شده تا این محصول ایرانی بیشتر به‌صورت گلاب صادر شود.

مریم عباسی
 انتهای پیام/