به گزارش نصر، تعهد خدمت پزشکان در مناطق محروم، به یکی از حساس‌ترین و بحث‌برانگیزترین موضوعات در نظام آموزش پزشکی کشور تبدیل شده است که بر مسیر آینده شغلی و آزادی تصمیم‌گیری دانشجویان این رشته سایه می‌اندازد و گاهی با خواسته‌ها و برنامه‌ریزی‌های شخصی‌شان همخوان نیست. همین دغدغه‌ها سبب شده این مسئله به موضوعی پرگفت‌وگو در فضای دانشگاهی و میان دانشجویان پزشکی بدل شود.
از دیدگاه مسئولان، تعهد خدمت نه‌تنها مانعی برای پیشرفت نیست، بلکه فرصتی برای اندوختن تجربه‌های حرفه‌ای و آشنایی عملی با چالش‌های واقعی نظام سلامت به شمار می‌آید. حضور نیروهای جوان و تازه‌نفس در مناطق کم‌برخوردار، بخشی از نیازهای فوری کشور را پوشش می‌دهد و شرایطی فراهم می‌کند تا این افراد با آمادگی بیشتری وارد عرصه تخصصی شوند.
از نگاه مجلس و نهادهای سیاست‌گذار نیز اجرای دقیق این طرح، نقشی تعیین‌کننده در کاهش نابرابری‌های بهداشتی دارد و می‌تواند به تقویت شبکه ارائه خدمات درمانی در نقاط دورافتاده و محروم کمک کند؛ این نگاه بر ضرورت توزیع عادلانه منابع انسانی پزشکی تأکید دارد و تعهد خدمت را ابزاری برای ترمیم شکاف موجود در دسترسی مردم به خدمات سلامت می‌داند.
ایرنا مرکز آذربایجان شرقی با توجه به تفاوت دیدگاه‌ها و تناقضاتی که در این موضوع وجود دارد، با حضور در دانشگاه علوم پزشکی تبریز و گفت‌وگو با دانشجویان و مسئولان مرتبط، تلاش کرده‌ تا ابعاد مختلف این موضوع را از نزدیک بررسی کند. روایت‌ها نشان می‌دهد موضوع تعهد خدمت در مناطق محروم، تنها یک «الزام اداری» نیست، بلکه مسئله‌ای چندلایه است که به آینده حرفه‌ای پزشکان و عدالت در نظام سلامت کشور گره خورده است.

سیاست تعهد خدمت اجباری نیازمند بازنگری است
دکتر احسان وحدتی، رزیدنت سال چهارم داخلی دانشگاه علوم پزشکی تبریز در گفت‌وگو با ایرنا، اظهار کرد: موضوعی که امروز مطرح است و در نظام سلامت بسیار مورد توجه قرار گرفته، مسئله آزادسازی مدرک و طرح خدمت اجباری است. طرح خدمت اجباری از سال‌ها پیش به علت کمبود پزشک در مناطق محروم برای پزشکان تعیین شد و تبعات مثبتی هم داشت؛ پزشکان توانستند به مناطق محروم بروند و به اقشاری از جامعه که دسترسی آسان به مراکز استان نداشتند، خدمت کنند و جان بسیاری از بیماران را نجات دهند.
وی افزود: با توجه به تغییر شرایط اقتصادی و اجتماعی و نیازهای اشتغال پزشکان، این سیاست امروز نیاز به بازنگری دارد. بر اساس این طرح، پزشک پس از سال‌ها تحصیل با یک مانع به نام آزادسازی مدرک مواجه می‌شود و باید ابتدا طرح خود را در مناطق محروم سپری کند و سپس مدرکش آزاد شود. این موضوع باعث می‌شود دانشجو نتواند شغل مناسب خود را پیدا کند، برنامه‌ریزی برای ادامه تحصیل نداشته باشد و زندگی شخصی‌اش دچار مشکل شود.
وی ادامه داد: امروز می‌توان طرح تعهد خدمت را طوری بازطراحی کرد که هم خدمت در مناطق محروم ادامه یابد و هم پزشکان جوان آسیب نبینند. راهکار ما استفاده از مشوق‌های اختیاری برای حضور در مناطق محروم است. این مشوق‌ها می‌تواند مالی، امنیتی یا مرتبط با ادامه تحصیل باشد. وقتی پزشکان با اختیار خود در این مناطق خدمت کنند، بیماران رضایت بیشتری خواهند داشت و پزشکان نیز مفیدتر خواهند بود.
وحدتی گفت: متأسفانه، با وجود طرح‌هایی که وزارتخانه در این خصوص ارائه داده است، مجلس شورای اسلامی در این موضوع مقاومت می‌کند که امیدواریم مجلس صدای دانشجویان را بشنود و بازنگری اساسی در طرح اجباری انجام شود تا مشکل جامعه نیز حل شود.

تسهیلات ویژه و مشوق‌هایی برای پزشکان بومی مناطق محروم فراهم شود
دکتر درنا عمرانی فر، پزشک عمومی تعهد خدمت مناطق محروم استان آذربایجان شرقی نیز در گفت‌وگو با ایرنا، اظهار کرد: من از بدو فارغ‌التحصیلی در شهرستان خداآفرین خدمت خود را آغاز کردم و هیچ سعادتی را بالاتر از خدمت به مردم محروم نمی‌دانم، اما به‌سرعت مشخص شد که حضور طولانی‌مدت با قوانین فعلی در مناطق محروم و خدمت به مردم بسیار سخت است.
وی افزود: سوالاتی مانند نحوه محاسبه سال‌های خدمت، زمان شرکت در آزمون رزیدنتی، امکان فعالیت در مطب خصوصی و سایر جزئیات اجرایی پاسخ شفافی ندارند. اجرای طرح نیازمند شفافیت و پاسخگویی دقیق به پزشکان است تا آنان بتوانند برنامه‌های زندگی شخصی، ازدواج، فرزندآوری و انتخاب رشته خود را مدیریت کنند.
وی ادامه داد: اگر قوانین به‌گونه‌ای طراحی شوند که تسهیلات ویژه و مشوق‌هایی برای پزشکان بومی مناطق محروم فراهم شود، پزشکان با علاقه و عشق بیشتری در این مناطق خدمت خواهند کرد.

سیاست‌های تشویقی می‌توانند انگیزه ایجاد کنند
دکتر علی ندرتی، دانشجوی ترم ششم پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تبریز نیز به ایرنا، گفت: در رابطه با طرح اجباری و آزادسازی مدرک، درخواست ما تغییر سیاست‌ها از سیاست‌های قهری به سیاست‌های تشویقی است. طبق آخرین آمار، حدود ۳۰ هزار پزشک عمومی داریم که مشغول به طبابت نیستند. چرا باید نیرویی که تربیت شده و برای آن هزینه شده است، مجبور به خدمت اجباری شود؟
وی تاکید کرد: سیاست‌های تشویقی می‌توانند انگیزه ایجاد کنند و از حس گروگان گرفته شدن پزشکان جلوگیری کنند؛ هم‌چنین، مشکلات اجرایی مانند عدم انسجام محاسبه طول خدمت و سهمیه مناطق محروم باید رفع شود. پزشکان باید احساس کنند حضور در مناطق محروم ارزشمند است، مورد احترام قرار می‌گیرند و حمایت مالی و امنیتی کافی دارند.
وی افزود: امروز جوی ایجاد شده است که همه قصد مهاجرت دارند، درحالی که اینگونه نیست. سیاست‌های تشویقی برای قدردانی از پزشکانی که در قبال جان انسان مسئول هستند، برای تعهد اختیاری در مناطق محروم موثر است.

بسیاری از دانشجویان دید منفی نسبت به طرح اجباری دارند و آن را نوعی گروگان‌گیری می‌دانند
دکتر مهرداد احدی، دانشجوی سال ششم پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تبریز نیز در گفت‌وگو با ایرنا، بیان کرد: تجربه ما نشان می‌دهد که دانشجویان از همان دوران دبیرستان، تصویر ایده‌آلی از رشته پزشکی دارند، اما با ورود به دانشگاه و مشاهده سختی‌های تحصیل در این رشته، این تصویر تغییر می‌کند. مشکل اصلی طرح اجباری و تعهد خدمت، نبود شفافیت و سازوکار مشخص است.
وی افزود: دانشجویان هنگام فارغ‌التحصیلی نمی‌دانند طول دوره طرحشان چند سال است، آیا دوران کارورزی جزو تعهد محسوب می‌شود یا نه و همچنین مسئله سربازی برای دانشجویان پسر هنوز مشخص نیست.
وی ادامه داد: اولویت ما شفاف‌سازی این قوانین است و سپس طراحی طرح‌های تشویقی برای ایجاد علاقه قلبی دانشجویان به خدمت در مناطق محروم. واقعیت این است که بسیاری از دانشجویان دید منفی نسبت به طرح اجباری دارند و آن را نوعی گروگان‌گیری می‌دانند، در حالی که انگیزه اصلی آنها خدمت به کشور و مردم است.

طرح اجباری در بلندمدت باعث فرسودگی سیستم و نارضایتی پزشکان می‌شود
دکتر محمدرضا حقیر مددی، دانشجوی سال آخر پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تبریز نیز در گفت‌وگو با ایرنا، اظهار کرد: قوانین باید افراد را همراه خود کنند، نه اینکه با اجبار آن‌ها را مجبور به اجرای آن کنند. طرح اجباری در کوتاه‌مدت ممکن است نتایجی داشته باشد، اما در بلندمدت باعث فرسودگی سیستم و نارضایتی پزشکان می‌شود.
وی افزود: راهکار موثر، تشویق و ایجاد انگیزه برای خدمت در مناطق محروم است؛ مانند اعطای تسهیلات مالی، کاهش مدت طرح و حمایت‌های امنیتی؛ همچنین، پزشکان باید احساس کنند قوانین از آن‌ها حمایت می‌کند و امنیت و کرامت‌شان حفظ می‌شود. اجبار هیچ مشکلی را حل نمی‌کند؛ تشویق و حمایت مستمر، راهکار اصلی است.

خرید تعهد به تقویت حمایت از متعهدان کمک می‌کند
دکتر فرزین سلیمان‌زاده، مدیر تحصیلات تکمیلی معاونت آموزشی دانشگاه علوم پزشکی تبریز نیز در گفت‌وگو با ایرنا، اظهار کرد: دانشجویان در دانشگاه‌های دولتی هزینه مستقیم پرداخت نمی‌کنند، اما از مزایایی مانند خوابگاه، غذا و تخفیفات بهره‌مند می‌شوند. دولت انتظار دارد که دانشجویی که از این امکانات بهره‌مند شده، متعهد به انجام تعهداتی باشد.
وی افزود: نوع تعهد بسته به رشته متفاوت است. در برخی رشته‌ها لازم نیست دانشجو به مکان مشخصی اعزام شود، اما در رشته‌های پزشکی و پرستاری، وزارت بهداشت موظف است فارغ‌التحصیلان را در مناطقی که نیازمند خدمت هستند، هماهنگ کند. برای مثال، دانشجوی پزشکی هفت سال تحصیل می‌کند و انتظار می‌رود بخشی از این دوران را پس از فارغ‌التحصیلی در مناطق محروم خدمت کند. شدت و دشواری این تعهد بسته به فاصله مکانی و شرایط فرد متفاوت است.
وی ادامه داد: یکی از پیشنهادهایی که مطرح می‌شود، امکان پرداخت هزینه تحصیل به جای گذراندن تعهد است. بر این اساس، دانشجو مبلغی معادل هزینه‌ای که دولت برای تحصیلش صرف کرده، پرداخت می‌کند و تعهد خود را آزاد می‌کند. این موضوع به دولت اجازه می‌دهد از این منابع برای حمایت از دیگرانی که در مناطق محروم خدمت می‌کنند، استفاده کند.
سلیمان زاده گفت: راهکار دیگر ایجاد مشوق‌های مالی و انگیزشی برای دانشجویان و پزشکان است. تجربه نشان داده است که حتی پرداختی اندک می‌تواند انگیزه حضور در مناطق محروم را افزایش دهد. به‌عنوان مثال، در شمال غرب کشور، برخی دانشجویان با دریافت مشوق مالی محدود، تمایل پیدا کردند طرح خود را در مناطق جنوب شرقی کشور بگذرانند و پس از اتمام طرح اولیه، آن را تمدید کردند. بنابراین، ایجاد مشوق کافی مؤثرتر از افزایش اجباری ظرفیت پزشکان است.
وی تاکید کرد: مسئله اصلی، توزیع پزشک و بهره‌برداری بهینه از منابع موجود است، نه کمبود تعداد پزشک. آمارها نشان می‌دهد تعداد زیادی پزشک و فارغ‌التحصیل وجود دارند که مشغول طبابت نیستند یا خارج از کشور هستند. استفاده از مشوق‌ها و مدیریت هوشمندانه منابع می‌تواند مشکل توزیع پزشکان را حل کند و اجبار صرف کارساز نخواهد بود.

وثیقه گذاری، راهی برای روشن شدن مسیر شغلی دانشجویان
دکتر رعنا کیهان‌منش، مدیر امور آموزشی دانشگاه علوم پزشکی تبریز نیز به ایرنا، گفت: دانشجویان بر اساس سهمیه‌های مختلف مناطق یک، دو و سه وارد دانشگاه‌ها می‌شوند. سهمیه مناطق تعیین می‌کند که فارغ‌التحصیلان چه میزان تعهد در مناطق محروم داشته باشند. به‌طور مثال، دانش‌آموختگان با سهمیه مناطق یک، معادل سنوات تحصیل خود و دانش‌آموختگان با سهمیه مناطق ۲ و سه نیز ۲ برابر سنوات تحصیل باید خدمت کنند.
وی افزود: در طرح تصویب شده وزارتخانه، دانشجویان پس از گذراندن ۲ سال از تعهد خود می‌توانند با وثیقه گذاری، به ادامه تحصیلات و مسیر شغلی خود بپردازند که هدف از آن، فراهم کردن فرصت‌های ادامه تحصیل و پیشرفت علمی برای دانش‌آموختگان است. به‌عنوان مثال، امکان شرکت در کنگره‌ها، پروژه‌های همکاری بین‌المللی و ادامه تحصیل در رشته‌های خاص وجود دارد که به ارتقای توانمندی فرد و خدمت بهتر به جامعه کمک می‌کند.
وی ادامه داد: آیین‌نامه‌های وثیقه‌گذاری با همکاری امور حقوقی مجلس تهیه شده است. این آیین‌نامه‌ها به دانشگاه‌ها ابلاغ شده و شامل جزئیاتی مانند استثناهای سهمیه عدالت آموزشی، نحوه گذراندن طرح نیروی انسانی، امکان ادامه تحصیل و محاسبه مبلغ وثیقه می‌شود. دانشگاه‌ها با همکاری امور حقوقی، این اقدامات را اجرا می‌کنند و شرایط فارغ‌التحصیلان بر اساس این آیین‌نامه‌ها مشخص است.
به گزارش ایرنا، دانشجویان پزشکی به رغم قبول تعهدات خود در خدمت به مردم مناطق محروم اما ۲ موضوع را مطرح می‌کنند، نخست این‌که نباید این تعهد اجباری باشد زیرا برخی بنا به دلایلی، مسیر شغلی مشخصی را برای خود تدارک دیده و می‌خواهند تحصیلات خود را ادامه دهند یا هر برنامه دیگری داشته باشد اما بر اساس این قانون مجبور است مدتی را در منطقه‌ای محروم چه بسا متفاوت از فرهنگ خود بگذراند. موضوع دیگر این است که برخی از دانشجویان با گذراندن طرح خدمت خود به اندازه ۲ برابر مدت تحصیل در مناطق محروم مشکلی ندارند، ولی بحث اصلی عدم وجود مشوق‌های لازم است تا پزشک را به قول معروف در بند این خدمت نگه دارد و او با فراغ بال در هر نقطه‌ای از کشور مشغول خدمت شود.
وثیقه گذاری در این مسیر یک اتفاق خوب است که البته برای دانشجویانی با تمکن مالی خوب میسر است. بازنگری مناسب این طرح برای بهره بردن دانشجویان از مزایا و مشوق‌ها می‌تواند راهگشای ویژه‌ای در نظام سلامت کشور باشد و پزشکان با عشق و علاقه و حتی با اصرار در مناطق محروم ارائه خدمت کنند.
انتهای پیام/