دویست سال پیش و در اوایل قرن نوزدهم میلادی دارالسلطنه تبریز از کانون های مهم تجاری ایران در دوره ی قاجار بود. در آن روزگار تبریز ولیعهدنشین، مرکز فعالیت های تجاری و سیاسی و مرکز پرجمعیت ترین ایالت کشور بود. ایالت آذربایجان حاصل خیزترین ایالت کشور به شمار میرفت و کالاها بعد از ورود به این شهر به نقاط دیگر کشور منتقل می شد.
از مهم ترین وقایع سیاسی که اهمیت بسیاری در امور تجاری آن دوران پیدا کرد، جنگ های ایران و روس بود که منجر به انعقاد دو عهدنامه ی گلستان و ترکمانچای شد. در این معاهده ها، فصولی به مسائل تجاری ایران با روسیه اختصاص یافت که علاوه بر تنظیم تعرفه گمرکی برای افزایش ورود کالاهای خارجی، زیربنای بسیاری از محدودیت های تجاری ایران در سال های بعد شد. در مقابل تجار ایرانی مجبور به پرداخت حقوق گمرکی، عوارض راهداری و مالیات هایی بودند که توسط حکام وضع می شد؛ همین مسئله رقابت تجار ایرانی را با تجار روسی مشکل می ساخت. در عین حال اگر اختلافی رخ می داد حق قضاوت کنسولی، ایرانیان را از احقاق حق خود محروم و ورود کالاهای خارجی به ایران را تسهیل می کرد.
حضور پرتعداد تجار خارجی و نیز بازرگانان داخلی در این شهر، علاوه بر رونق تجاری و گسترش فعالیت های اقتصادی در تبریز، موجب بروز اختلافات و مباحثات بازرگانی بسیاری هم بود. تنظیم روابط تجارتخانه های داخلی و خارجی مقیم تبریز همیشه یکی از مهم ترین موضوعات مورد بحث در بازار بزرگ این شهر بوده است.
تلاش های مختلف برای گرد هم آوردن تجار و ریش سفیدان بازار در ادوار گذشته، شکل گیری نهادها و انجمن هایی را باعث شد که به تناوب در تبریز تشکیل شده اند. نخستین این انجمن ها و مجالس تجاری قریب 170 سال پیش در تبریز شکل گرفت که با نام «دیوانخانه و مجلس تجارتی تبریز» در سال 1237 خورشیدی در این شهر پایه گذاری شد. عنوان «اطاق تجارت» نیز برای نخستین بار در سال 1289 خورشیدی در تبریز بر مجلس تجاری دیگری گذارده شد که با حضور تجار داخلی و خارجی این شهر شکل گرفت و با عنوان «اطاق تجارت و صنایع تبریز» افتتاح شد.
اسناد تاریخی نویافته به خوبی تشکیل این دو نهاد صنفی تجار و نیز تشکل های دیگر تجاری را در ایران عصر قاجار در تبریز نشان می دهد.
انتهای پیام/