تبریز، ولیعهدنشین دوره قاجار، دروازه ایران به عثمانی، اروپا و روسیه بود و به دلیل موقعیت جغرافیایی‌اش، بر سر راه تجارت بین‌المللی قرار داشت. در دوران ولیعهدی عباس میرزا، نخبگان سیاسی و اقتصادی تبریز این فرصت را پیدا کردند تا بیشتر با عقاید و اندیشه‌های جدید جهان جدید آشنا شوند. 
در این دوره طلایی روزنامه‌های متعددی در تبریز به چاپ رسید و نخبگان آذربایجان به واسطه داد و ستدها و تعاملات گسترده خود با عثمانی و کشورهای اروپایی، با مکاتب جدید سیاسی جهان آشنا شدند و با الهام گرفتن از قانون اساسی عثمانی و برخی دیگر از کشورهای اروپایی، به مدلی مناسب برای حکومت مشروطه در ایران دست پیدا کردند. 
شهر ولیعهدنشین قاجار، برای ایران طرحی جدید در سر می‌پروراند و با مبارزات سیاسی و فرهنگی طولانی نخبگان آذربایجان، بالاخره مظفرالدین شاه قاجار مجاب شد تا فرمان مشروطیت و تشکیل مجلس ملی و تدوین قانون اساسی را امضاء کند تا مردم ایران مدل جدیدی از حکومت را تجربه کنند که در آن اختیارات شاه به شدت محدود و اختیارات حکومت قانون که مصوب نمایندگان اکثریت مردم بود، به حداکثر می‌رسید. 
اما محمدعلی شاه پس از وفات پدرش سر ستیز با مشروطیت برداشت و پس مدت‌ها کش و قوس سیاسی، بالاخره مجلس شورای ملی را به توپ بست و مشروطه‌خواهان را زندانی و متواری کرد. ولی باز هم تبریز از پای ننشست و ستارخان و باقرخان باری دیگر بپا خواستند و با همراه کردن مردم آذربایجان و دیگر مناطق کشور، با فتح تهران حکومت مشروطه را احیا و محمدعلی شاه که مخالف حکومت مشروطه بود را توسط مجلس عالی از قدرت خلع کرده و فرزندش احمدشاه را جایگزین وی کردند. 
اما حکومت نوپای مشروطه مردم ایران با طمع و دخالت بیگانگان دیری نپایید که باری دیگر از دست رفت و به دیکتاتوری رضاخان پهلوی انجامید. در این دوره نیز مردم آذربایجان از پای ننشستند و به مطالبه حکومت قانون و آزادی خواهی در دوره‌های مختلف ادامه دادند که اوج این مبارزات در ۲۹ بهمن ۱۳۵۶ به وقوع پیوست و آحاد ملت ایران را برای برکناری سلطنت دست‌نشاندگان متحد کرد تا با پیروزی ملت در بهمن ۱۳۵۷ باری دیگر بارقه‌های امید برای حکومت قانون زنده شود.
اما در این دوره نیز با آغاز جنگ تحمیلی گسترده در شهریور ۱۳۵۹، مردم ایران با دوره تاریخی سخت دیگری روبرو شدند و حفظ خاک و تمامیت ارضی کشور به اولویت اصلی بدل شد. مردم سربلند تبریز و آذربایجان در این دوره بسیار سخت نیز از پای ننشستند و همانند دیگر آحاد ملت ایران با اهدای جان و خون خودشان تاریخی پر از افتخار نوشتند و کشور را از لوث وجود اشغال‌گران پاک کردند. 
مردم تبریز و آذربایجان عزیز در برهه‌های مختلف پس از جنگ تحمیلی همواره نقش راهبری خود در بخش‌های مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور را ایفا کرده‌اند. 
اما آذربایجان در هفته‌های اخیر هم یکبار دیگر به میدان آمد و در شرایطی که گروه‌های بسیاری از مردم از وضعیت اداره کشور ناراضی بوده و از صندوق رأی و تاثیرگذاری انتخابات ناامید بودند، با سیاست‌ورزی خردمندانه در انتخابات و حضوری تاریخی در پای صندوق های رای، نفسی تازه به جمهوریت نظام بخشیدند و امیدها را برای نیل به فردایی بهتر زنده کردند. 
هدف از نگارش این یادداشت مختصر، اشاره و مروری بر تاریخ سراسر افتخار تبریز و آذربایجان است که مقام معظم رهبری در دیدار اخیرشان با جمعی از مردم آذربایجان، همگان را به مطالعه تاریخ آذربایجان دعوت کرده و تأکید کردند: «تبریز نگذاشت تجربه‌های تلخ گذشته تکرار شود.
پرچم آزادی ایران دست تبریزی‌هاست و این جای تعجب ندارد. آذربایجان در مقاطع دیگر هم چنین حرکت و نمودهای عظیمی از خود نشان داده و پرچم اتحاد ایران هم دست آذربایجان است و این‌ها حقایق است و این‌ها تعارف نیست.» این جملات تاریخی و طلایی آیت الله خامنه‌ای در مورد تبریز و آذربایجان ناشی از شناخت دقیق ایشان از آذربایجان است، شناختی که از مطالعه تاریخ آذربایجان بدست آمده است و این شناخت را به همگان توصیه می‌کنند.
تنها مرور تاریخ معاصر ایران نشان می‌دهد، «تبریزِ آزادی بخش»، همواره چون نوری درخشان و راهبر در تاریخ ایران بوده است. امروز تبریز و آذربایجان مملو از نوادگان ستارخان‌ها و باقرخان‌ها، باکری‌ها و فکوری‌ها، عالی نسب‌ها و توکلی‌ها، شهریارها و پروین‌ها و دیگر نخبگان سیاسی، اقتصادی و فرهنگی است و امروز مام میهن بیش از هر زمان دیگری چشم امید به جوانانش بسته؛ بخصوص نوادگان ستارخان‌ها در آذربایجان؛ ما در طول تاریخ از پای ننشستیم و خسته نشدیم.
۱۴ مرداد، روز ملی تبریز و سالروز صدور فرمان مشروطیت را گرامی داشته و همچنان امیدوار به آینده‌ای پرنور و درخشان برای کشور عزیزمان هستیم. 

محمد سهرابی 
انتهای پیام/